Βασικό εμπόδιο για την επίλυση των τοπικών ζητημάτων
Επτά χρόνια μετά την ψήφιση του προγράμματος Καλλικράτη σε μια δύσκολη εποχή για την χώρα αλλά και την τοπική αυτοδιοίκηση έχει καταστεί ώριμο το αίτημα για μια ριζική – εκ βάθρων- αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της τοπικής αυτοδιοίκησης που θα ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών αλλά και στην ουσιαστική αποστολή της ίδιας της τοπικής αυτοδιοίκησης που δεν είναι άλλη από την επίλυση των τοπικών ζητημάτων με δημοκρατικό, κοινωνικά δίκαιο, ορθολογικό και αποκεντρωμένο τρόπο.
Μια αλλαγή που θα δίνει την δυνατότητα στον πολίτη να συμμετέχει και να διαμορφώνει τις αποφάσεις στο κοντινότερο προς αυτόν δυνατό επίπεδο σύμφωνα με την αρχή της εγγύτητας. Και είναι αυτή ακριβώς η αρχή της εγγύτητας που υπονομεύτηκε με την εφαρμογή του νόμου του Καλλικράτη.
Συγκεκριμένα οι αποφάσεις ακόμα και για ήσσονος σημασίας τοπικά ζητήματα παίρνονται στο ανώτερο δυνατό επίπεδο που στην περίπτωση της περιφέρειας είναι ο περιφερειάρχης και στην περίπτωση του Δήμου ο δήμαρχος.
Για να αποδείξω τους ως άνω ισχυρισμούς θα χρησιμοποιήσω συγκεκριμένα παραδείγματα από το Δήμο Καλαμάτας:
- Όταν η τοπική κοινωνία θέλει και η δημοτική αρχή για τους δικούς της λόγους απορρίπτει. Θα αναφερθώ στην επέκταση αστικής συγκοινωνίας στην Βέργα και την Μικρή Μαντίνεια . Ενώ η δημοτική και τοπική κοινότητα έχουν ομόφωνα αποφασίσει την συγκεκριμένη αναγκαιότητα η δημοτική αρχή αρνείται να φέρει το συγκεκριμένο θέμα στο Δημοτικό Συμβούλιο.
- Επιτροπή διαβούλευσης. Ένας καθαρά γραφειοκρατικός θεσμός χωρίς ουσιαστικές αρμοδιότητες. Η άποψή της ούτε καν λαμβάνεται υπόψη για την διαμόρφωση των αποφάσεων των συλλογικών οργάνων. Πχ. Ενώ η επιτροπή διαβούλευσης έκρινε ότι το περιβαλλοντικό πάρκο Νέδοντα είναι ακατάλληλη θέση για σταθμό μεταφόρτωσης απορριμμάτων παρόλα αυτά η άποψη που επικράτησε ήταν η πρόταση της δημοτικής αρχής χωρίς να συζητηθεί καθόλου η άποψη της επιτροπής διαβούλευσης. Η διαβούλευση περισσότερο λαμβάνει χαρακτήρα προσχηματικής διεργασίας και όχι ουσιαστικής ζύμωσης απόψεων. Τρανό παράδειγμα η διαβούλευση για το πρόγραμμα Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη που οδήγησε στην επιλογή ακριβώς των ίδιων έργων που είχε προαποφασίσει η δημοτική αρχή χωρίς να λάβει υπόψη καμία από τις προτάσεις που ετέθησαν κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης.
- Λειτουργία δημοτικού συμβουλίου. Η μείζων μειοψηφία και κατ΄ επέκταση κάθε μειοψηφία δεν μπορεί να φέρει αυτόνομα ένα θέμα προς συζήτηση αφού υπάρχει η αυστηρή προϋπόθεση να εξασφαλίσει την συναίνεση σχεδόν όλης της αντιπολίτευσης. Παράλληλα στον προ ημερήσιας διάταξης έλεγχο οι μειοψηφίες δεν μπορούν να κάνουν μια πρόταση ή να αναφέρουν ένα θέμα αλλά θα πρέπει να περιοριστούν μόνο σε ερωτήσεις οι οποίες όταν απαντηθούν δεν υπάρχει δυνατότητα δευτερολογίας.
- Δεν υπάρχει η θεσμοθετημένη δυνατότητα παρέμβασης στην συζήτηση συγκεκριμένων θεμάτων από συλλογικούς φορείς ή πολίτες που έχουν σχέση με το συγκεκριμένο θέμα. Ούτε υπάρχει θεσμικός τρόπος εισαγωγής θέματος προς συζήτηση από ομάδες ανθρώπων που έχουν μαζέψει υπογραφές για κάποιο θέμα. Ούτε έχει ενεργοποιηθεί η δυνατότητα δημοψηφίσματος για συγκεκριμένα σημαντικά τοπικά ζητήματα.
- Το επίσημο site του Δήμου δεν παρουσιάζει τις απόψεις των μειοψηφιών και λειτουργεί ως γραφείο τύπου του δημάρχου αφού κατ’ επανάληψη προβάλλει τις προσωπικές απόψεις του δημάρχου για θέματα που δεν έχουν έρθει προς συζήτηση στο δημοτικό συμβούλιο.
- Επίσης οι μειοψηφίες παρεμποδίζονται συστηματικά να ασκήσουν τον έλεγχο αφού ούτε καν γραφείο δεν διαθέτουν και οι ερωτήσεις που υποβάλλουν προς τη δημοτική αρχή σπανίως απαντώνται.
- Ο δήμαρχος ελέγχει σχεδόν τα πάντα από την επιχορήγηση ενός τοπικού συλλόγου έως την διάνοιξη ενός δρόμου. Από την αίθουσα που θα γίνει μια εκδήλωση έως την επιλογή των δένδρων που θα φυτευτούν στα πεζοδρόμια.
- Οι εισηγήσεις των τοπικών συμβουλίων για τεχνικά έργα στις δημοτικές ενότητες και τα χωριά σπανίως λαμβάνονται υπόψη από τη δημοτική αρχή. Όπως φαίνεται στο τεχνικό πρόγραμμα του Δήμου και έχουμε αναδείξει κατά το παρελθόν παρατηρείται τεράστια ανισοκατανομή δημοτικών πόρων εις βάρος των συνοικιών της πόλης αλλά και εις βάρος των χωριών.
Δηλαδή με όλα αυτά φαίνεται ξεκάθαρα πως πήγαμε σε ένα συγκεντρωτικό σύστημα το οποίο ελέγχει τα πάντα. Και αυτό γιατί οι αποφάσεις παίρνονται σε κεντρικό επίπεδο όχι ανάλογα με τις ανάγκες αλλά με βάση την σχέση που υπάρχει με την εξουσία και τις ανάγκες διατήρησής της.
Είναι ανάγκη η τοπική αυτοδιοίκηση να απεμπλακεί από αυτό το μονοπρόσωπο σύστημα διοίκησης. Η λήψη των αποφάσεων για τα τοπικά ζητήματα πρέπει να είναι ευθύνη των τοπικών συμβουλίων και των τοπικών κοινωνιών ενώ θα πρέπει να ισχυροποιηθεί ο ρόλος του δημοτικού συμβουλίου και των δημοτικών παρατάξεων. Παράλληλα ο εκάστοτε δήμαρχος δεν θα πρέπει να εγκλωβίζεται στον ρόλο του απλού διαχειριστή- διεκπεραιωτή αλλά θα πρέπει να αναβαθμιστεί σε βασικό διαμορφωτή του στρατηγικού σχεδιασμού του Δήμου.
Μανώλης Μάκαρης, Επικεφαλής μείζονος μειοψηφίας Δήμου Καλαμάτας
