Μέρος 1ο: Το Ρεύμα του Κόλπου (GulfStream) κινδυνεύει να καταρρεύσει
Έχετε ακούσει για το αόρατο χέρι της αγοράς, την “αόρατη δύναμη” που οδηγεί μια οικονομία. Λοιπόν, γνωρίστε και το αόρατο χέρι του καιρού: το Ρεύμα του Κόλπου. Το ισχυρό ρεύμα που διατρέχει τον Ατλαντικό Ωκεανό, βοηθά στη ρύθμιση της θερμοκρασίας στο βόρειο ημισφαίριο και αποτελεί ζωτικό γνώρισμα της παγκόσμιας υγείας του πλανήτη.
Νέα έρευνα που “ελέγχει τον σφυγμό” του Gulf Stream υποδηλώνει ότι μπορεί να χρειάζεται “υποστήριξη ζωής”. Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε αυτήν την εβδομάδα στο περιοδικό Nature and Climate Change, το ρεύμα γνωστό ως Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC) παρουσιάζει “σχεδόν πλήρη απώλεια σταθερότητας” τα τελευταία 100 χρόνια και δείχνει σημάδια επερχόμενης κατάρρευσης.
Γνωρίζουμε ότι το Gulf Stream ήταν σε δύσκολη κατάσταση εδώ και λίγο καιρό. Έρευνα που δημοσιεύτηκε νωρίτερα φέτος προειδοποίησε ότι η τρέχουσα ροή ήταν ασθενέστερη από ό,τι ήταν πάνω από 1.000 χρόνια. Αλλά το τελευταίο εύρημα των ερευνητών δείχνει ότι τα πράγματα είναι χειρότερα από ό,τι φανταζόμασταν, ότι το AMOC θα μπορούσε να καταρρεύσει, από την κατάσταση ισχυρής κυκλοφορίας, που βοηθά στον έλεγχο του κλίματος και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, σε μια ασθενή κυκλοφορία που δεν είναι πλέον ικανή να ρυθμίσει τις θερμοκρασίες.
Για να κατανοήσουμε πόσο σημαντικό είναι το Gulf Stream για το παγκόσμιο κλίμα απαιτείται να γνωρίζουμε τι ακριβώς κάνει αυτή η αόρατη δύναμη. Σκεφτείτε το σαν μια “μεταφορική ταινία” στον Ατλαντικό Ωκεανό. Παίρνει τα ζεστά επιφανειακά νερά από τον Κόλπο του Μεξικού και τα μεταφέρει μέχρι τη Δυτική Ευρώπη, ενώ – επιστρέφοντας – στέλνει τα ψυχρά βαθύτερα νερά από αυτήν την περιοχή προς τα νότια. Το ρεύμα είναι ικανό να μεταφέρει έως και 20 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού ανά δευτερόλεπτο, περίπου 100 φορές την παροχή νερού του ποταμού Αμαζονίου. Κατά τη μετατόπιση αυτών των υδάτων, το Gulf Stream επηρεάζει τον καιρό στις (ανατολικές) ακτές των ΗΠΑ, του Καναδά, της Δυτικής Ευρώπης και της (δυτικής) ακτής της Αφρικής. Το ρεύμα βοηθά να διατηρούνται τα νερά πιο ζεστά κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών και έχει δροσιστικό αποτέλεσμα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Αυτό βοηθά στη ρύθμιση της θερμοκρασίας και αποτρέπει τα ακραία καιρικά φαινόμενα, που θα μπορούσαν να προκύψουν από λιγότερο ελεγχόμενες συνθήκες.
Εάν το Ρεύμα του Κόλπου επιβραδυνθεί, αυτό θα μπορούσε να σημάνει καταστροφή. Η έλλειψη αυτού του σταθερού και προβλέψιμου ρεύματος θαλασσινού νερού θα μπορούσε να προκαλέσει δραματικές αυξήσεις της στάθμης της θάλασσας στις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ, εξαιρετικά κρύους χειμώνες στην Ευρώπη και καταστροφικές διαταραχές κατά τη διάρκεια της εποχής των μουσώνων στις τροπικές περιοχές. Τέτοιες εποχές ξηρασίας, θα προκαλούσαν μεγάλες ζημιές σε βασικές καλλιέργειες σε μέρη όπως η Ινδία, η Νότια Αμερική και η Αφρική, τα οποία εξαρτώνται από αυτές τις ετήσιες αυξήσεις βροχόπτωσης για να καλλιεργήσουν τρόφιμα που τρέφουν δισεκατομμύρια ανθρώπους.
Τίποτα από αυτά δεν είναι καλό και δεν είμαστε σίγουροι πότε ακριβώς θα μπορούσε να συμβεί αυτή η κατάρρευση, γεγονός που δημιουργεί μια ανησυχητική αβεβαιότητα. Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι η μετάπτωση από ισχυρή κυκλοφορία σε εξασθενημένη θα μπορούσε να συμβεί μέσα στην επόμενη δεκαετία ή μπορεί να διαρκέσει αρκετούς αιώνες. Αλλά αν δεν κάνουμε κάτι για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, πιθανότατα θα συμβεί νωρίτερα παρά αργότερα. Η επιβράδυνση του ρεύματος συνέβη σε μεγάλο βαθμό λόγω της αυξημένης ποσότητας βροχοπτώσεων και των παγετώνων που έλιωσαν στη Γροιλανδία, πράγμα που έχει ωθήσει ελαφρύτερα – θερμότερα – γλυκά νερά στο ρεύμα, όπου υποτίθεται ότι θα υπήρχε πυκνό και κρύο αλατόνερο. Αυτοί οι παγετώνες λιώνουν λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Η μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου και η αποτροπή περαιτέρω αυξήσεων της παγκόσμιας θερμοκρασίας είναι ο μόνος τρόπος για να διατηρηθεί αυτός ο βασικός “ιμάντας μεταφοράς” της Γης σε λειτουργία. Τα πράγματα αλλάζουν γρήγορα, και δεν θα είναι όμορφα.
Πηγή : AJ Dellinger, Aug. 6.2021, on study published in the journal “Nature and Climate Change”
1. Κλιματική αλλαγή
Η κλιματική αλλαγή είναι το καθοριστικό ζήτημα της εποχής μας και βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη στιγμή. Από την αλλαγή των καιρικών συνθηκών που απειλούν την παραγωγή τροφίμων, έως την άνοδο της στάθμης της θάλασσας που αυξάνει τον κίνδυνο καταστροφικών πλημμυρών, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι παγκόσμιου βεληνεκούς και πρωτοφανείς σε κλίμακα. Χωρίς αποφασιστική δράση σήμερα, η προσαρμογή σε αυτές τις επιπτώσεις στο μέλλον θα είναι πιο δύσκολη και δαπανηρή.
2. Το ανθρώπινο αποτύπωμα στα αέρια του θερμοκηπίου
Τα αέρια του θερμοκηπίου εμφανίζονται με φυσικό τρόπο και είναι απαραίτητα για την επιβίωση των ανθρώπων και εκατομμυρίων άλλων ζωντανών οργανισμών, διατηρώντας μέρος της ζεστασιάς του ήλιου από το να αντανακλάται πίσω στο διάστημα και καθιστώντας τη Γη ζωντανή. Αλλά μετά από ενάμιση αιώνα εκβιομηχάνισης, αποψίλωσης δασών και εκτατικής γεωργίας, οι ποσότητες αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα έχουν αυξηθεί σε επίπεδα ρεκόρ που δεν έχουν παρατηρηθεί εδώ και τρία εκατομμύρια χρόνια. Καθώς οι πληθυσμοί, οι οικονομίες και το βιοτικό επίπεδο αυξάνονται, αυξάνεται και το αθροιστικό επίπεδο εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (GHGs).
3. Υπάρχουν μερικά βασικά αίτια, αποδεδειγμένα επιστημονικά:
- Η συγκέντρωση των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα της Γης, επιδρά άμεσα στη μέση παγκόσμια θερμοκρασία στη Γη.
- Η συγκέντρωση αυξάνεται σταθερά, και οι παγκόσμιες θερμοκρασίες μαζί με αυτήν, από την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης.
- Το πιο άφθονο GHG, που αντιπροσωπεύει περίπου τα δύο τρίτα των GHG, το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), είναι σε μεγάλο βαθμό το προϊόν της καύσης ορυκτών καυσίμων.
4. Η Διακυβερνητική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC)
Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) συστάθηκε από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO) και το Ηνωμένα Έθνη-Περιβάλλον (UNE), για την παροχή αντικειμενικής πηγής επιστημονικών πληροφοριών. Το 2013, από την IPCC προήλθε μεγαλύτερη σαφήνεια σχετικά με το ρόλο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην κλιματική αλλαγή, όταν δημοσίευσε την Πέμπτη Έκθεση Αξιολόγησης. Είναι κατηγορηματικό το συμπέρασμά της: η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική και οι ανθρώπινες δραστηριότητες είναι η κύρια αιτία της.
5. Πέμπτη Έκθεση Αξιολόγησης
Η έκθεση παρέχει μια ολοκληρωμένη εκτίμηση της αύξησης της στάθμης της θάλασσας και των αιτίων της, τις τελευταίες δεκαετίες. Εκτιμά επίσης τις αθροιστικές εκπομπές CO2 από την προβιομηχανική εποχή και παρέχει έναν προϋπολογισμό CO2 για μελλοντικές εκπομπές ώστε να περιοριστεί η θέρμανση σε λιγότερο από 2 ° C. Περίπου το ήμισυ αυτού του μέγιστου ποσού είχε ήδη εκπεμφθεί έως το 2011. Η έκθεση διαπίστωσε ότι:
- Από το 1880 έως το 2012, η μέση παγκόσμια θερμοκρασία αυξήθηκε κατά 0,85°C.
- Οι ωκεανοί έχουν θερμανθεί, οι ποσότητες χιονιού και πάγου έχουν μειωθεί και η στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει.
- Από το 1901 έως το 2010, η παγκόσμια μέση στάθμη της θάλασσας αυξήθηκε κατά 19 εκατοστά καθώς οι ωκεανοί διογκώθηκαν λόγω της θέρμανσης και του πάγου που έλιωσε.
- Η έκταση του θαλάσσιου πάγου στην Αρκτική συρρικνώθηκε σε κάθε διαδοχική δεκαετία από το 1979, με απώλεια πάγου 1,07 × 106 km² ανά δεκαετία.
- Δεδομένων των τρεχουσών συγκεντρώσεων και των συνεχιζόμενων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, είναι πιθανό ότι μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα η παγκόσμια μέση θερμοκρασία θα συνεχίσει να ανεβαίνει πάνω από το προβιομηχανικό επίπεδο. Οι ωκεανοί του κόσμου θα ζεσταθούν και η τήξη των πάγων θα συνεχιστεί.
- Η μέση άνοδος της στάθμης της θάλασσας προβλέπεται να είναι 24-30 cm έως το 2065 και 40-63 cm έως το 2100 σε σχέση με την περίοδο αναφοράς 1986-2005.
- Οι περισσότερες πτυχές της κλιματικής αλλαγής θα παραμείνουν για πολλούς αιώνες, ακόμη και αν σταματήσουν οι εκπομπές.
Υπάρχουν ανησυχητικά στοιχεία ότι σημαντικά σημεία ανατροπής, που οδηγούν σε μη αναστρέψιμες αλλαγές στα μεγάλα οικοσυστήματα και στο πλανητικό κλιματικό σύστημα, μπορεί να έχουν ήδη επιτευχθεί ή ξεπεραστεί. Οικοσυστήματα τόσο διαφορετικά όσο το Τροπικό Δάσος του Αμαζονίου και η Αρκτική Τούντρα, μπορεί να πλησιάζουν τα κατώφλια δραματικής αλλαγής μέσω της θέρμανσης και της ξήρανσης. Οι παγετώνες των βουνών βρίσκονται σε ανησυχητική υποχώρηση και τα αποτελέσματα της μειωμένης παροχής νερού στα κατάντη τους πιο ξηρούς μήνες θα έχουν επιπτώσεις που ξεπερνούν ολόκληρες γενιές.
6. Παγκόσμια υπερθέρμανση κατά 1,5° C
Τον Οκτώβριο του 2018, η IPCC εξέδωσε ειδική έκθεση σχετικά με τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη κατά 1,5°C, διαπιστώνοντας ότι ο περιορισμός της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5°C θα απαιτούσε γρήγορες, εκτεταμένες και πρωτοφανείς αλλαγές σε όλες τις πτυχές της κοινωνίας. Με σαφή οφέλη για τους ανθρώπους και τα φυσικά οικοσυστήματα, η έκθεση διαπίστωσε ότι ο περιορισμός της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5°C σε σύγκριση με τους 2°C θα μπορούσε να συμβαδίσει με τη διασφάλιση μιας πιο βιώσιμης και δίκαιης κοινωνίας. Ενώ οι προηγούμενες εκτιμήσεις επικεντρώθηκαν στην εκτίμηση της ζημιάς εάν οι μέσες θερμοκρασίες ανέβαιναν κατά 2°C, αυτή η έκθεση δείχνει ότι πολλές από τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα έρθουν στο σημείο 1,5°C.
Η έκθεση υπογραμμίζει επίσης μια σειρά από επιπτώσεις στην κλιματική αλλαγή που θα μπορούσαν να αποφευχθούν με τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5ºC σε σύγκριση με τους 2ºC ή περισσότερο. Για παράδειγμα, μέχρι το 2100, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα είναι 10 εκατοστά χαμηλότερη με την υπερθέρμανση του πλανήτη κατά 1,5° C σε σύγκριση με τους 2°C. Η πιθανότητα ενός Αρκτικού Ωκεανού χωρίς θαλάσσιους πάγους το καλοκαίρι θα ήταν μία φορά τον αιώνα με υπερθέρμανση του πλανήτη 1,5°C, σε σύγκριση με τουλάχιστον μία φορά ανά δεκαετία με 2°C. Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι θα μειώνονταν κατά 70-90 τοις εκατό με την υπερθέρμανση του πλανήτη κατά 1,5°C, ενώ σχεδόν όλοι (> 99 τοις εκατό) θα χάνονταν με 2°C.
Η έκθεση διαπιστώνει ότι ο περιορισμός της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5°C θα απαιτούσε «γρήγορες και εκτεταμένες» αλλαγές προτύπου σε σχέση με τη γη, την ενέργεια, τη βιομηχανία, τα κτίρια, τις μεταφορές και τις πόλεις. Οι παγκόσμιες καθαρές ανθρώπινες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) θα πρέπει να μειωθούν κατά περίπου 45 % από τα επίπεδα του 2010 έως το 2030, φθάνοντας στο “καθαρό μηδέν” γύρω στο 2050. Αυτό σημαίνει ότι οι υπόλοιπες εκπομπές θα πρέπει να εξισορροπηθούν με την απομάκρυνση του CO2 από τον αέρα.
ΝΟΜΙΚΑ ΜΕΣΑ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ
Α. Σύμβαση -πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή
Η οικογένεια των Ηνωμένων Εθνών βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας να σώσει τον πλανήτη μας. Το 1992, η “Σύνοδος Κορυφής για τη Γη” (Earth Summit ) παρήγαγε τη Σύμβαση -πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC), ως ένα πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής. Σήμερα, έχει σχεδόν καθολική συμμετοχή. Οι 197 χώρες που έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση είναι Μέλη της Σύμβασης. Απώτερος σκοπός της Σύμβασης είναι να αποτρέψει τις “επικίνδυνες” ανθρώπινες παρεμβάσεις στο κλιματικό σύστημα.
Β. Πρωτόκολλο του Κιότο
Το 1995, οι χώρες ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για την ενίσχυση της παγκόσμιας αντίδρασης στην κλιματική αλλαγή και, δύο χρόνια αργότερα, υιοθέτησαν το Πρωτόκολλο του Κιότο (Kyoto Protocol). Το Πρωτόκολλο του Κιότο δεσμεύει νομικά τα μέρη των αναπτυγμένων χωρών σε στόχους μείωσης των εκπομπών. Η πρώτη περίοδος δέσμευσης Πρωτοκόλλου ξεκίνησε το 2008 και έληξε το 2012. Η δεύτερη περίοδος ανάληψης υποχρεώσεων ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου 2013 και έληξε το 2020. Τώρα υπάρχουν 197 Μέρη στη Σύμβαση και 192 Μέρη στο Πρωτόκολλο του Κιότο.
Γ. Συμφωνία του Παρισιού
Στην 21η Διάσκεψη των Μερών στο Παρίσι το 2015, τα Μέρη της UNFCCC κατέληξαν σε μια σημαντική συμφωνία για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την επιτάχυνση και εντατικοποίηση των ενεργειών και των επενδύσεων που απαιτούνται για ένα βιώσιμο μέλλον χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Η Συμφωνία του Παρισιού βασίζεται στη Σύμβαση και – για πρώτη φορά – όλα τα έθνη συγκλίνουν σε έναν Κοινό Σκοπό: να αναλάβουν φιλόδοξες προσπάθειες για καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογή στις επιπτώσεις της, με ενισχυμένη υποστήριξη στις αναπτυσσόμενες χώρες να το κάνουν. Ως εκ τούτου, χαράσσει μια νέα πορεία στην παγκόσμια προσπάθεια για το κλίμα.
Ο κεντρικός στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού είναι να ενισχύσει την παγκόσμια ανταπόκριση στην απειλή της κλιματικής αλλαγής διατηρώντας την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας αυτόν τον αιώνα πολύ κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και να καταβάλει προσπάθειες για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας ακόμη περισσότερο στους 1,5 βαθμούς Κελσίου.
Την “Ημέρα της Γης”, 22 Απριλίου 2016, 175 παγκόσμιοι ηγέτες υπέγραψαν τη Συμφωνία του Παρισιού στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Αυτός ήταν μακράν ο μεγαλύτερος αριθμός χωρών που υπέγραψαν ποτέ μια διεθνή συμφωνία σε μία μόνο ημέρα. Υπάρχουν πλέον 186 χώρες που έχουν επικυρώσει τη Συμφωνία του Παρισιού.
Δ. Σύνοδος Κορυφής – Δράση για το Κλίμα 2019
Στις 23 Σεπτεμβρίου 2019, ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες συγκάλεσε Σύνοδο Κορυφής για το Κλίμα για να φέρει κοντά παγκόσμιους ηγέτες κυβερνήσεων, ιδιωτικού τομέα και κοινωνίας των πολιτών για να υποστηρίξουν την πολυμερή διαδικασία και να αυξήσουν και να επιταχύνουν τη δράση και τις φιλοδοξίες για το κλίμα. Ονόμασε τον Λουίς Αλφόνσο ντε Άλμπα, πρώην Μεξικανό διπλωμάτη, ως Ειδικό Απεσταλμένο του για να ηγηθεί των προετοιμασιών. Η Σύνοδος Κορυφής επικεντρώθηκε σε βασικούς τομείς όπου η δράση μπορεί να κάνει τη μεγαλύτερη διαφορά: βαριά βιομηχανία, λύσεις που βασίζονται στη φύση, πόλεις, ενέργεια, ανθεκτικότητα και χρηματοδότηση του κλίματος. Οι παγκόσμιοι ηγέτες ανέφεραν τι κάνουν και τι περισσότερο σκοπεύουν να κάνουν όταν συνεδριάσουν το 2020 για τη διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα, όπου οι δεσμεύσεις θα ανανεωθούν και ενδέχεται να αυξηθούν. Κλείνοντας τη Σύνοδο Κορυφής “Δράση για το Κλίμα”, ο Γενικός Γραμματέας είπε “Έχετε δώσει ώθηση στη δυναμική, τη συνεργασία και τη φιλοδοξία. Αλλά έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας”.
«Χρειαζόμαστε πιο συγκεκριμένα σχέδια και περισσότερη φιλοδοξία, από περισσότερες χώρες και από περισσότερες επιχειρήσεις. Χρειαζόμαστε όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, δημόσια και ιδιωτικά, να επιλέξουν, μια για πάντα, την πράσινη οικονομία».
Ε. Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης
Το 2007, το Νόμπελ Ειρήνης απονεμήθηκε από κοινού στον πρώην αντιπρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Αλ Γκορ και στην IPCC “για τις προσπάθειές τους να αναπτύξουν και να διαδώσουν μεγαλύτερη γνώση σχετικά με την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή και να θέσουν τις βάσεις για τα μέτρα που πρέπει να αντισταθμιστεί μια τέτοια αλλαγή”.
Πηγή: https://www.un.org/en/global-issues/climate-change
13.08.2021
Κωνσταντίνος Α. Μαρκάκης
Ηλεκτρολόγος – Μηχανολόγος Μηχανικός
Εκπρόσωπος των “Φίλων της Βέργας”
