Αυτές τις ημέρες, τρία χρόνια πριν, πραγματοποιούσαμε στους χώρους του Πνευματικού Κέντρου αλλά και σε διάφορες εγκαταστάσεις στην πόλη, την έκθεση Φαντάσου την πόλη: Καλαμάτα 2015. Εκεί, αρχιτέκτονες, μελετητές και μηχανικοί μεταμόρφωσαν στο χαρτί χώρους της πόλης, όπως τους φαντάστηκαν και οι πολίτες είχαν τη δυνατότητα να ενημερωθούν, να σκεφτούν, να συζητήσουν τις δυνατότητες βελτίωσης της πόλης μας και να την ονειρευτούν, όπως επιθυμούν εκείνοι.
Παράλληλα, σε μια σειρά από δράσεις αστικού πολιτισμού, διαλέξεις πανεπιστημιακών και ερευνητών, forum συζητήσεων, αλλά και παράλληλες δραστηριότητες, όπως εκπαιδευτικά προγράμματα για τα παιδιά και δρώμενα, υπερτονίστηκε η αξία του δημοσίου χώρου και πως πρέπει να τον αντιλαμβανόμαστε.
Στην έκθεση, εκτός των άλλων, παρουσιάστηκαν και τρείς εξαιρετικές προτάσεις μηχανικών για το Δημοτικό Πάρκο Σιδηροδρόμων, από την Θεατρική Τοπιογραφία του Σωτηρη Μητσουλα, και το New Ways to an Old Route, της Μελίνα Ανζάουη και της Χαράς Χριστοδουλάκη μέχρι τις Αστικές Συμβιώσεις – Επεμβάσεις στον αστικό χώρο του πάρκου Ο.Σ.Ε. Καλαμάτας των Μιχαήλ Μαλαπάνη, Ιωάννη Αστερίδη και Ντιάνα Δημητροπούλου που είχαν να κάνουν με την αναβάθμιση του υπερτοπικού ρόλου του πάρκου και την ανάδειξη του χαρακτήρα του ως τοπόσημου, την διευκόλυνση της καθημερινής μετακίνησης συνολικά στην πόλη, την διείσδυση του ελεύθερου χώρου στο αστικό ιστό και την ενεργοποίηση των ισόγειων προσπελάσεων από και προς αυτόν.
Το πάρκο αποτελεί και θα αποτελεί πηγή έμπνευσης για κάθε μελετητή, γιατι δίνει άπειρες δυνατότητες σχεδιασμού και χρήσης, αλλά και γιατι εδώ και καιρό έχει εγκαταλειφθεί και συντηρείται ανεπαρκώς.
Δυστυχώς, τρία χρόνια μετά την έκθεσή μας, το πάρκο βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση από πριν, έτοιμο να υποδεχτεί μια «προφύλαξη» που κοινωνικά θα το απομονώνει περισσότερο και τον Σύνδεσμο Εφέδρων Αξιωματικών Νομού Μεσσηνίας στον ανώγειο χώρο του κτηρίου του Σιδηροδρομικού Σταθμού Παραλίας.
Κατ’ αρχάς, σύμφωνα με το αρθρο 3 του ιδιωτικού συμφωνητικού μίσθωσης μεταξύ της «ΓΑΙΑΟΣΕ – ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ, ΚΤΗΜΑΤΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ» και του Δήμου Καλαμάτας που επικυρώθηκε με την υπ’αριθμ. 542/2013 Απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου Καλαμάτας με την οποία ενέκρινε την προσθήκη μίσθωσης επιπλέον χώρου στο κτίριο του Σιδηροδρομικού Σταθμού Παραλίας Καλαμάτας και συγκεκριμένα του ανωγείου, εμβαδού 83,00 τ.μ αναφέρεται ΡΗΤΑ ότι ο ανώγειος χώρος παραχωρείται για να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για πολιτιστική χρήση (περιοδικές εκδηλώσεις – εκθέσεις), συνεπώς οποιαδήποτε παραχώρηση σε Σύνδεσμο αντιβαίνει σαφώς στον όρο μίσθωσης και είναι ασύμβατη.
Κατά δεύτερο, το Πάρκο δεν χρειάζεται έναν ακόμη τοίχο προφύλαξης, αφού αφενός σκοπός ενός πάρκου είναι πως θα προσελκύει περισσότερο κόσμο στο εσωτερικό του και όχι πως να τον αποκλείει, αφετέρου η σημαντική λειτουργία του ως χώρο συνάθροισης κοινού σε περίπτωση σεισμου και εκτάκτων φαινομένων, ουσιαστικά απενεργοποιείται με επικίνδυνο τρόπο.
Από το πάρκο σήμερα λείπει ένα στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης και βιωσιμότητας, ένας φορέας διαχείρισης που θα περιλαμβάνει εκτός από τον Δήμο και κοινωνικές ομάδες, περιβαλλοντικές οργανώσεις και περιοίκους και ο απαιτούμενος προϋπολογισμός που θα το αναδείξει ακόμη περισσότερο. Λείπει ένα σχέδιο που θα στοχεύει στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών και μαθητών, καθώς και στην ανάδειξη της ιδιαίτερης αξίας του πρασίνου εντός του αστικού ιστού, με κάθε πρόσφορο μέσο, με την ανάπτυξη δραστηριοτήτων εντός του πάρκου, αλλά και εκτός αυτού, εφόσον κρίνεται σκόπιμο και πρόσφορο.
Στην διεθνή πραγματικότητα και στην χώρα μας, υπάρχουν παραδείγματα ενεργούς κοινωνικής συμμετοχής στην διαχείριση δημοσίου χώρου, από τους φορείς αυτοδιαχείρισης στο Βοτανικό Κήπο Πετρούπολης και στο Παρκο Ναυαρίνου, τον φορέα κοινωνικής επιχειρηματικότητας και διαχείρισης της Δημοτικής Αγοράς Κυψέλης μέχρι τις προσπάθειες του Δήμου Χαλανδρίου, που από το 2017 μέσω του Κανονισμού Πρασίνου έχει θεσμοθετήσει τα Κοινωνικά Πάρκα. Μετά από απόφαση της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, μπορεί να «υιοθετηθούν» πάρκα, αλσύλλια, νησίδες, τρίγωνα και γενικά χώροι πρασίνου από ομάδες πολιτών, επιτροπές περιοίκων, συλλόγους, κινήματα πολιτών, επιτροπές γειτονιάς, συλλόγους γονέων και κηδεμόνων, σχολικές επιτροπές, και γενικά από κάθε άλλο συλλογικό φορέα, ο οποίος επιθυμεί να αναλάβει τη συντήρηση, επιμέλεια και φροντίδα του συγκεκριμένου χώρου.
Από το Πάρκο σήμερα λείπει ένα οραματικό σχέδιο για την επόμενη ημέρα, μια μελέτη βιωσιμότητας που θα το μετατρέπει στο μέλλον σ’ ένα μοναδικό αστικό πνεύμονα ζωής.
Βασίλης Παπαευσταθίου, πολιτικός μηχανικός ΕΜΠ, MSc (Vassilis Papaefstathiou)
Τόνια Κουζή, αρχιτέκτων μηχανικός ΕΜΠ (Tonia Kouzi)
μέλη της εύ-τόπος, διοργανώτριας της έκθεσης Φαντάσου την πόλη Καλαμάτα 2015
