ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΙΧ. ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟ ΚΑΙ ΣΤΑΜΑΤΗ ΜΠΕΧΡΑΚΗ, ΔΗΜΟΤΙΚΟΥΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥΣ
Το δικαίωμα στην πόλη είναι κάτι περισσότερο από την ελευθερία πρόσβασης του ατόμου στους αστικούς πόρους: Eίναι το δικαίωμα να αλλάζουμε τους εαυτούς μας μέσω των αλλαγών στην πόλη. Είναι, ακόμη, ένα κοινό, παρά ατομικό δικαίωμα από τη στιγμή που αυτή ή αλλαγή αναπόφευκτα εξαρτάται από μια συλλογική δύναμη προκειμένου να γίνει ο μετασχηματισμός της αστικοποίησης. Η ελευθερία να σχηματίζουμε και να ανασχηματίζουμε τις πόλεις και τους εαυτούς μας, υποστηρίζω πως είναι ένα από τα πιο σημαντικά αλλά και παραμελημένα ανθρώπινα δικαιώματα
[David Harvey, The right to the city]
1. Πρώτες προσεγγίσεις
Σημαντικό θέμα για την αυτοδιοικητική ζωή σε κάθε Δήμο είναι η αποτελεσματική λειτουργία των Δημοτικών Συμβουλίων. Η κατάρτιση του νέου κανονισμού λειτουργίας του Δ.Σ. έχει ιδιαίτερη αξία καθώς επιδρά διαρκώς στη λειτουργία του τη σχέση του με τις τοπικές δυνάμεις αλλά και τη δράση των δημοτικών παρατάξεων.
Η συζήτηση για το νέο κανονισμό του Δ.Σ. γίνεται μέσα σε πλαίσιο περιορισμού της δημοκρατίας στην τοπική αυτοδιοίκηση, με τις στρεβλώσεις Θεοδωρικάκου, που έγιναν στον νόμο Κλεισθένη, σε βάρος της απλής αναλογικής και της λειτουργίας των δημοτικών παρατάξεων. Οι αλλαγές αυτές φαίνεται ότι συνθέτουν μια συνολικά αντιδημοκρατική επιλογή για την αυτοδιοίκηση στη χώρα και την αντιμετώπιση των δήμων ως κρατικά παραρτήματα .
Κατά τη γνώμη μας αρχές για τις αλλαγές στον κανονισμό πρέπει να είναι:
- Η τοπική αυτοδιοίκηση, να λειτουργεί ως «σχολείο δημοκρατίας» για τους πολίτες στη διαχείριση των κοινών, σε τοπική κλίμακα. Να διευκολύνονται νέα δικαιώματα των πολιτών για την πόλη τους
- Οι διατάξεις να μην βάζουν εμπόδια λειτουργίας στην πλειοψηφία του Δ.Σ. Κριτήριο είναι να μπορούν να εφαρμοστούν με άνεση αλλά και να κινητοποιούν τη τοπική κοινωνία στην αυτοδιοίκηση της.
- Να βοηθούν την ενδοδημοτική αποκέντρωση, τις τοπικές κοινότητες και να ενισχύουν την παρουσία τους στο δημοτικό συμβούλιο ώστε να αυξάνεται η συνοχή του δήμου με την περιφέρεια του.
2. Σημασία της ιδιαιτερότητας των Δημοτικών Συμβουλίων
Η σημασία που έχει η ιδιαιτερότητα του κάθε τόπου απορρέει από το γεγονός ότι ένας δήμος δεν μπορεί να εκφραστεί ικανοποιητικά ή αποκλειστικά στο πλαίσιο του κεντρικού κράτους, όσο δημοκρατικό και αν θεωρητικά είναι αυτό. Η γενικά σωστή εφαρμογή της αρχής της πλειοψηφίας σε επίπεδο επικράτειας και η ενιαία προσέγγιση της κρατικής γραφειοκρατίας των διαφόρων θεμάτων, οδηγεί στην αντίθεση με τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν (τοπικότητα). Επίσης η κεντρική οργάνωση των πολιτικών κομμάτων και των διαφόρων φορέων που δρουν σε εθνικό επίπεδο, τείνουν να συμπιέζουν τις τοπικές ιδιαιτερότητες με γενικές θέσεις ή να μην εξετάζουν πάντοτε την τοπικότητα ως πολιτική ανάγκη ή να μην διαθέτουν προσαρμοσμένες θέσεις [πχ οι δημιουργία των σχολών ΔΕΠΑΚ έγινε πριν την ύπαρξη νομοθετικού πλαισίου, την εποχή της ίδρυσης της και δεν είναι το μοναδικό παράδειγμα].
3. Η σχέση των πολιτών με τις δημοτικές αρχές είναι και πρέπει να είναι διαφορετική σε κάθε Δήμο
Η ανάδειξη αιρετών αρχών στους δήμους προσφέρει στους πολίτες τη δυνατότητα να έχουν υπόλογες στους ίδιους τοπικές ηγεσίες, που διαχειρίζονται τα ιδιαίτερα προβλήματά τους και κυρίως να επικρατεί ιδιαίτερο βάθος και χρώμα τοπικής συμμετοχής. Δημοτικές αρχές που θα πρέπει να ανταποκρίνονται άμεσα στις ανάγκες και τα αιτήματα των τοπικών κοινωνιών, καθώς και να τις εκπροσωπούν σε κεντρικούς φορείς και κέντρα εξουσίας.
Επομένως οι κανόνες και ο τρόπος συνεδριάσεων των αυτοδιοικητικών οργάνων πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τα πλαίσια του υφιστάμενου σχετικού νομικού πλαισίου, αλλά κυρίως να προσαρμόζεται ανάλογα με την δυναμική των σχέσεων των πολιτών με τις δημοτικές αρχές σε κάθε δήμο , τις παραδόσεις που έχουν δημιουργηθεί και τις ιδιαιτερότητες.
4. Αναγκαίος ο λελογισμένος εμβολιασμός του κανονισμού με θεσμούς άμεσης δημοκρατίας
Το ερώτημα που θέτουμε είναι, η θέσπιση νέου εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας του ΔΣ της πόλης μπορεί να αποτελέσει ένα επιπλέον μονοπάτι που θα επιδράσει στην τοπική κοινωνία μακροπρόθεσμα ή θα αποτελέσει μια ακόμα περίπτωση απλής τυπικής εφαρμογής ενός γενικού ”πρότυπου κανονισμού” λειτουργίας; Πρέπει τα ΔΣ να αποκλίνουν και να έχουν το δικό τους χρώμα στη λειτουργία τους και στις σχέσεις τους με τους τοπικούς φορείς και τα νομικά πρόσωπα και δημοτικές επιχειρήσεις; Και πόσο σημαντική είναι η αξία αυτής της διαφοροποίησης ;Μπορεί να αναζωογονηθούν οι Επιτροπές Διαβούλευσης; [Σίγουρα η αδιαφορία της Εκτελεστικής Επιτροπής για να απαντήσει στις προτάσεις των Ε.Δ. που υποβάλλονται, μαζί με τη σύνθεση των φορέων που συμμετέχουν σε αυτές έχει φέρει φαινόμενα εκφυλισμού στο ρόλο τους].
Παράδειγμα θεσμού που επιδρά θετικά και σημαντικά, στον τρόπο λειτουργίας του Δημοτικού Συμβουλίου, είναι ο συμμετοχικός προϋπολογισμός, ο οποίος ενέπνευσε δεκάδες κινήματα στην Ευρώπη και στην Λατινική Αμερική.
Επίσης, για την τροφοδότηση των προβληματισμών, μπορεί να αναφερθεί και το παράδειγμα των επιτροπών πολιτών που κληρώνονταν,- όπως τα συμβουλευτικά συμβούλια ενόρκων στα δικαστήρια- σε ορισμένες χώρες (Βρετανία, Γερμανία και Ισπανία) για τον έλεγχο ειδικών αποφάσεων της δημοτικής αρχής.
5. Τα όρια των όποιων αλλαγών
Τα όρια των όποιων αλλαγών στο κανονισμό λειτουργίας των δημοτικών συμβουλίων δεν είναι ελεύθερα και είναι σαφείς οι υπάρχοντες περιορισμοί. Οι περιορισμοί αυτοί προκύπτουν από την μια από το νομικό πλαίσιο που έχει αποφασιστεί από την πολιτεία και από την άλλη από το ότι πρέπει να υπάρχει η αναγκαία συναίνεση της πλειοψηφίας του Δ.Σ. για νέες αλλαγές στον κανονισμό. Ακόμα και αν οι ρυθμίσεις αφορούν περιορισμένες πλευρές και δεν συνιστούν μια ριζοσπαστική στροφή της λειτουργίας του Δημοτικού Συμβουλίου, αλλά απλά αφορούν μερικά κλικ πιο δημοκρατικής, αποτελεσματικής και περισσότερο ικανής διαδικασίας (για να κινητοποιεί τοπικές δυνάμεις, να συνεργάζεται με τοπικούς φορείς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς και τοπικούς συλλογικούς παραγωγούς) πρέπει να υπάρχει η αναγκαία συναίνεση της σημερινής πλειοψηφίας του Δ.Σ.
6. Ο συλλογικός θεσμικός έλεγχος και η άποψη… του χαμένου χρόνου
Ο συλλογικός θεσμικός έλεγχος (χρήση όρου αντίστοιχη του κοινοβουλευτικός) στις αποφάσεις της δημοτικής αρχής είναι ουσιαστικό στοιχείο της αποτελεσματικότητας της λειτουργίας του δήμου και της ανάπτυξης ζωντανής αυτοεκπαιδευόμενης τοπικής κοινότητας στον χειρισμό των υποθέσεων της, με ό,τι αυτό σημαίνει για το μέλλον του θεσμού. Υπάρχει μια σειρά ζητημάτων, τα οποία είναι κρίσιμα προκειμένου να σχηματιστεί μία ολοκληρωμένη εικόνα του εύρους του συλλογικού ελέγχου.
Συγκεκριμένα επισημαίνουμε ότι η μείωση του μηνιαίου αριθμού των συνεδριάσεων των Δημοτικών Συμβουλίων οδήγησε σε σοβαρή μείωση των ωρών του συλλογικού ελέγχου.
Οι καποδιστριακοί δήμοι συνεδρίαζαν σχεδόν κάθε εβδομάδα έχοντας ένα μικρό γεωγραφικό πεδίο αναφοράς και σαφέστατα ένα μικρότερο αντικείμενο ενασχόλησης. Πέντε περίπου ώρες το μήνα κατά ελάχιστο, ήταν οι ερωτήσεις και οι επερωτήσεις που πραγματοποιούνταν στις διαδικασίες του καποδιστριακού δήμου. Δώδεκα με δεκαπέντε ώρες επί 4, ήταν ο συλλογικός έλεγχος ανά μήνα για τους δημότες του σημερινού Δήμου της Καλαμάτας από τα τέσσερα πρώην Δ.Σ.!
Η συνέχεια είναι γνωστή στον μεγάλο και με αυξημένες αρμοδιότητες Καλλικρατικό Δήμο, ήταν περίπου 4-5 ώρες ανά μήνα μετά την κατάργηση- λόγω των μνημονιακών περιορισμών- μιας μικρής αποζημίωσης που δινόταν στους δημοτικούς συμβούλους από την συμμετοχή στις συνεδριάσεις και κυρίως χρησιμοποιήθηκε για περιορισμό του ελέγχου των δημοτικών αρχών . Από το σημείο αυτό και ύστερα οι συνεδριάσεις έγιναν ουσιαστικά μια φορά το μήνα ,το ελάχιστο όριο που επέτρεπε ο νόμος, δηλαδή με 2 ή 3 ώρες ερωτήσεων ανά μήνα. Ας αναφέρουμε πάλι εδώ το πόσες ερωτήσεις γίνονται σήμερα για τις σχολικές μονάδες στις συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου ή για θέματα κοινωνικής πρόνοιας, θέματα που δεν ήταν αντικείμενο στους παλιούς καποδιστριακούς δήμους, για να αντιληφθούμε το μέγεθος του προβλήματος και την συμπίεση του χρόνου ελέγχου των δημοτικών συμβουλίων που επιβάλλεται από την εκάστοτε δημοτική αρχή.
Φυσικά ο έλεγχος της δράσης της δημοτικής αρχής μπορεί να έχει και άλλα σημαντικά κανάλια ελέγχου τα οποία παραμένουν συνήθως κλειστά. Όπως ο υποχρεωτικός έλεγχος των παλαιότερων αποφάσεων που δεν υλοποιούνται ,ο ετήσιος απολογισμός, οι ταχτικές εκθέσεις για περιοδικής φύσης θέματα που έχει αποφασίσει το Δ.Σ. Ίσως πρέπει να αναπτυχθούν και νέες μορφές ελέγχου που υπάρχουν σε άλλους θεσμούς προ ημερησίας διάταξης πχ oι αναφορές αιτημάτων φορέων και δημοτών, οι κοινές επίκαιρες ερωτήσεις δύο ή περισσοτέρων παρατάξεων, oι αιτήσεις κατάθεσης εγγράφων από μέρους δημοτικών και κοινοτικών συμβούλων, προέδρων τοπικών κοινοτήτων.
7. Επτά ειδικές προτάσεις
7.1 Ενδοδημοτική αποκέντρωση
Προσθήκη (1) Το δημοτικό Συμβούλιο επιδιώκει με τις αποφάσεις του και με την λειτουργία του να υποβοηθήσει στο μέτρο του δυνατού ρόλου του, τη Δημοκρατία σε τοπικό επίπεδο. Δηλαδή την ουσιαστική εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας (των φορέων της και των πολιτών) στην διαβούλευση, την γνωμοδότηση και την λήψη των αποφάσεων που τους αφορούν, άμεσα ή έμμεσα. Αυτό σημαίνει ότι η συζήτηση για τα τοπικά ή γενικότερης σημασίας ζητήματα, θα γίνεται προσπάθεια να μην περιορίζεται στο Δημοτικό ή Τοπικό Συμβούλιο, αλλά να επεκτείνεται στις γειτονιές, στους φορείς και στους πολίτες. Για την ενίσχυση της συμμετοχής προτείνουμε να προβλέπει ο κανονισμός, συνεργασία με τους τοπικούς αιρετούς, τη θεσμοθέτηση Συμβουλίων Γειτονιάς της Πόλης, για την πόλη της Καλαμάτας υποχρεωτικά και προαιρετικά για τις έδρες των πρώην καποδιστριακών δήμων, που επιθυμούν, την κατάθεση ορισμένου ετήσιου αριθμού γραπτών αναφορών γειτονιάς, στο Δημοτικό Συμβούλιο.
Προσθήκη (1΄) Το Δημοτικό Συμβούλιο στη διάρκεια της θητείας του συνεδριάζει από μια τουλάχιστον φορά στις τρεις έδρες των πρώην καποδιστριακών δήμων και μια φορά αποκλειστικά με αντικείμενο τις ορεινές κοινότητες οι οποίες θα αναφέρονται ονομαστικά στον κανονισμό λειτουργίας με αντίστοιχη θεματολογία.
7.2 Ποια παράταξη ανήκει υποχρεωτικά στην πλειοψηφία
Προσθήκη (2) Μετά το Δήμαρχο, εκφράζουν τις απόψεις τους, κατά προτεραιότητα έναντι των λοιπών δημοτικών συμβούλων, οι επικεφαλής των δημοτικών παρατάξεων της μειοψηφίας [επιπλέον να ορισθεί ότι παρατάξεις μειοψηφίας θεωρούνται αυτές οι παρατάξεις οι οποίες δεν έχουν από τα μέλη τους αντιδήμαρχο ή πρόεδρο σε νομικό πρόσωπο του δήμου ή δημοτικής ή διαδημοτικής επιχείρησης ή συνδέσμου <–], σύμφωνα με τη σειρά του αριθμού των εδρών, που διαθέτει κάθε παράταξη στο Δημοτικό Συμβούλιο.
7.3 Διαδικασία ακρόασης φορέων
Προσθήκη (3) Με απόφασή του, ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, μπορεί να επιτρέπει να λάβουν το λόγο εκπρόσωποι φορέων ή πολίτες, που παρευρίσκονται στη συνεδρίαση, εφόσον το ζητήσουν, για θέματα της ημερήσιας διάταξης μείζονος σημασίας, που τους αφορούν και για χρονικό διάστημα δύο (2) λεπτών. [επιπλέον ++ Το Δημοτικό συμβούλιο μπορεί να αποφασίζει να ακολουθεί διαδικασία ενημέρωσης και κατάθεσης απόψεων ,προτάσεων, καταγραφής προβληματισμού από κοινωνικούς και άλλους φορείς της πόλης σε ακροαματική διαπαραταξιακή επιτροπή του προεδρείου με σκοπό την ενημέρωση των μελών του Δ.Σ. με γραπτό ή βιντεοσκοπημένο υλικό καταγραφής πριν τη λήψη αποφάσεων του].
7.4 Κοινοί αγορητές παρατάξεων
Προσθήκη (4) Με τον ίδιο τρόπο μπορούν να εγγραφούν ως ομιλητές και δημοτικοί σύμβουλοι που επιθυμούν να τοποθετηθούν ανά θέμα. [επιπλέον ++++»Παρατάξεις μπορούν να συμφωνήσουν σε κοινό ομιλητή ή ειδικό κοινό αγορητή πριν την έναρξη του θέματος της συνεδρίασης για να διευκολύνουν χρονικά τις διαδικασίες με ανάλογο τρόπο που ισχύει για τις παρατάξεις μεμονωμένα].
7.5 Βιντεοσκοπήσεις συνεδριάσεων στις δημόσιες συνεδριάσεις
Προσθήκη (5)Η συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου είναι δημόσια, εκτός αν ληφθεί απόφαση με πλειοψηφία των τριών πέμπτων (3/5) του συνολικού αριθμού των μελών του, η οποία αιτιολογείται ειδικώς και απαγγέλλεται σε δημόσια συνεδρίαση, ότι η συνεδρίαση πρέπει να διεξαχθεί κεκλεισμένων των θυρών [επιπλέον ο Δήμος υποχρεούται ++++> Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις όταν η συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου χαρακτηρίζεται ως δημόσια, αναμεταδίδεται απαραίτητα και διαδικτυακά εκτός αν ληφθεί διαφορετική απόφαση με πλειοψηφία των τριών πέμπτων (3/5) του συνολικού αριθμού των μελών του]. Στην κάλυψη της συνεδρίασης από τρίτους συμφωνούμε με τις προτάσεις που γίνονται παρακάτω στην εισήγηση. Η κάλυψη από τρίτους, τα μέσα ενημέρωσης είναι διαφορετικό από την μόνιμη δικτυακή αναμετάδοση των συνεδριάσεων με ευθύνη του προεδρείου και μας καλύπτει η σχετική πρόταση.
7.6 Η ψηφιακή βιβλιοθήκη του ΔΣ μέρος για το Ψηφιακό Δικαίωμα στην Πόλη
Προσθήκη (6) [επιπλέον Το δημοτικό συμβούλιο διαχειρίζεται ψηφιακή βιβλιοθήκη στην οποία περιλαμβάνονται υποχρεωτικά όλες οι αποφάσεις των συλλογικών οργάνων με οργανωμένα θεματικά κλειδιά του δήμου και τα βασικό νομικό πλαίσιο καθώς και ο εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας του, τα καταστατικά των νομικών προσώπων, ισολογισμοί κλπ]
7.7 Διακίνηση εγγράφων συνεδρίασης
Προσθήκη (7) Όλα τα έγραφα προς τους δημοτικούς συμβούλους αναρτώνται ψηφιακά σε αντίγραφα στην αρχική τους μορφή με τον μικρότερο δυνατό όγκο και διαχειρίσιμα από κινητές και μικρές φορητές συσκευές .Οι εισηγήσεις περιλαμβάνουν αναφορές από την ψηφιακή βιβλιοθήκη για το ιστορικό που αναφέρονται , έχουν κατατοπιστικό τίτλο και θεματικά κλειδιά για μελλοντική χρήση ή αναζητήσεις]
7.8 Ο αριθμός θεμάτων συνεδρίασης
Προσθήκη (7) [επιπλέον Τα θέματα σε κάθε συνεδρίαση δεν μπορούν να ξεπερνούν τα δέκα , εκτός αν δοθούν οι εισηγήσεις νωρίτερα πχ κάθε δεκάδα μία επιπλέον μέρα νωρίτερα (από το τελευταίο κατώφλι των δύο ημερών). (Δεν μπορεί όλα να προκύπτουν τις τελευταίες δύο ημέρες!)
Μιχάλης Αντωνόπουλος, Δημοτικός Σύμβουλος, επικεφαλής “Ανεξάρτητης Συμμαχίας Πολιτών”
Σταμάτης Μπεχράκης, Δημοτικός Σύμβουλος με τον “Ανοιχτό Δήμο – Ενεργοί Πολίτες”
Η επίδραση του νεοφιλελευθερισμού πάνω στην πόλη συνοδεύεται από μια γενικευμένη αμφισβήτηση της έννοιας του δημόσιου χώρου, καθώς ο θρίαμβος του ωφελιμισμού και του ιδιωτικού συμφέροντος πάνω σε κάθε τι που έχει δημόσιο και αντιεμπορευματικό χαρακτήρα τείνει να τον απαξιώσει. Η πόλη τελικά δε βιώνεται ως δημόσιο αγαθό, αλλά ως εμπόρευμα.
