Του Χρήστου Αναστασόπουλου
Οικονομολόγου, MSc
Δημοτικού Συμβούλου Δήμου Καλαμάτας
Εξαιτίας της έκτασης που λαμβάνει το φαινόμενο του Υπερτουρισμού παγκοσμίως αλλά και της απαίτησης για εναλλακτικά μοντέλα ανάπτυξης με αειφόρο προσανατολισμό, η Τουριστική Φέρουσα Ικανότητα (ΤΦΙ) βρέθηκε τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο της σχετικής συζήτησης. Ως έννοια, η φέρουσα ικανότητα χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1936 στο πλαίσιο υπολογισμού του πλήθους των ανθρώπων που αντέχει η άγρια φύση χωρίς να υποστεί βλάβη. Στον τομέα του Τουρισμού μεταφέρθηκε το 1970. Σύμφωνα με τον WTO, Τουριστική Φέρουσα Ικανότητα είναι ο μέγιστος αριθμός ατόμων που μπορούν να επισκεφθούν ταυτόχρονα έναν προορισμό, χωρίς να προκαλείται καταστροφική επίπτωση στο φυσικό, οικονομικό και κοινωνικοπολιτιστικό περιβάλλον καθώς και μείωση της ικανοποίησης των επισκεπτών.
Εκφάνσεις της ΤΦΙ αποτελούν α) η φυσική φέρουσα ικανότητα, που αφορά τα όρια που θέτει ο ίδιος ο χώρος, β) η οικολογική, που αφορά τα όρια που θέτει η ανάγκη διατήρησης των φυσικών πόρων, γ) η οικονομική, που αφορά τα όρια που θέτει η αναγκαιότητα ισορροπίας μεταξύ των τομέων της οικονομίας , δ) η κοινωνική, που αφορά τα όρια που θέτει η ανάγκη για μη αλλοίωση της κοινωνικής ταυτότητας του προορισμού και μη ενόχληση των κατοίκων και ε) η ψυχολογική που αφορά το όριο πέραν του οποίου μειώνεται η ικανοποίηση των επισκεπτών.
Από την παράθεση των ανωτέρω είναι φανερό πως ο Υπερτουρισμός που χαρακτηρίζει πλέον πολλούς τουριστικούς προορισμούς συνιστά αποτέλεσμα υπέρβασης των ορίων της ΤΦΙ τους. Στο εύλογο ερώτημα «ποιος είναι ο ιδανικός αριθμός που μπορεί να δεχθεί ένας τόπος χωρίς αρνητικές συνέπειες», η απάντηση είναι πως ο «μαγικός αριθμός» δεν υπάρχει. Η ΤΦΙ είναι μια δυναμική έννοια η οποία εξαρτάται από πλήθος παραγόντων, όπως η χωροχρονική διάχυση των επισκεπτών, η συμπεριφορά τους και η ποιότητα των δραστηριοτήτων τους (WWF, 2002). Το ενδιαφέρον σχετικά με την έννοια της ΤΦΙ έχει μετατοπιστεί από την αναζήτηση του ιδανικού αριθμού των επισκεπτών στη θεώρησή της ως εργαλείο χάραξης πολιτικής και στρατηγικού σχεδιασμού. Ζητούμενο πλέον είναι η ολοκληρωμένη διαχείριση του προορισμού και η διαχείριση των επισκεπτών.
Η ΤΦΙ συνδέεται άρρηκτα με την έννοια της Βιώσιμης Τουριστικής Ανάπτυξης, η οποία, σύμφωνα με την Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (1987), «ικανοποιεί τις ανάγκες των τωρινών τουριστών και των περιοχών υποδοχής, ενώ παράλληλα προστατεύει και ενισχύει τις ευκαιρίες για το μέλλον». Οι δύο έννοιες αντιμετωπίζουν κοινές προκλήσεις, υπογραμμίζουν την ανάγκη περιορισμού της τουριστικής ανάπτυξης (Salerno et al., 2013) και έχουν ενσωματωμένες τις ίδιες διαστάσεις αλλά δεν ταυτίζονται, δεδομένου πως διαδραματίζουν διαφορετικούς ρόλους. Η μεν ΤΦΙ θέτει όρια ενώ η Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη αποσκοπεί στη συνεχή βελτίωση των αποδόσεων της τουριστικής ανάπτυξης (Σπιλάνης & Βαγιάννη, 2002).
Η ΤΦΙ συσχετίζεται επίσης και με την έννοια του κύκλου ζωής τουριστικών προορισμών ο οποίος αποτυπώνει την εξελικτική πορεία ενός προορισμού από την ανακάλυψη στην ανάπτυξη, στον μαρασμό και στην παρακμή, χωρίς όμως το τελευταίο στάδιο να είναι μια αναπόδραστη εξέλιξη. Η διαχείριση του προορισμού διαφοροποιείται ανάλογα με το σημείο του κύκλου ζωής στο οποίο βρίσκεται. Καθίσταται δε ιδιαίτερα δυσχερής στην περίπτωση που είναι τουριστικά κορεσμένος, που έχει υπερβεί τη φέρουσα ικανότητά του και έχει περιέλθει στη δίνη της παρακμής.
Δυστυχώς, παρά την αδιαμφισβήτητη αξία της – ως εργαλείο χάραξης πολιτικής και στρατηγικού σχεδιασμού στο πλαίσιο μιας αειφόρας τουριστικής ανάπτυξης, που τόσο έχει ανάγκη η χώρα μας – η Τουριστική Φέρουσα Ικανότητα παραμένει στα αζήτητα! Έτσι, η τουριστική δραστηριότητα σε πλήθος προορισμών δεν οριοθετείται με γνώμονα την αειφορία, αναπτύσσεται ανεξέλεγκτα. προκαλώντας το πλήθος των αρνητικών επιπτώσεων του Υπερτουρισμού και θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια τη βιωσιμότητα της τουριστικής τους ανάπτυξης.
Αλήθεια, στο πλαίσιο του εγχειρήματος της τουριστικής ανάπτυξης της πόλης μας, η Τουριστική Φέρουσα Ικανότητά της λαμβάνεται υπόψη, η πολυεπίπεδη σημασία της έχει συνειδητοποιηθεί;
