“Ποτέ μην αρχίζεις μια δουλειά, μια μάχη, μια ερωτική σχέση αν ο φόβος της ήττας επισκιάζει την προοπτική της νίκης…”
Αριστοτέλης Ωνάσης
Ο Σπύρος Λούης είχε εργασία, δουλειά…Κέρδιζε αξιοπρεπώς τον επιούσιο! Ζούσε παράλληλα τον έρωτά του με την Ελένη Κόντου… Ετοίμαζαν το γάμο τους! Εισήλθε στη μάχη, την αθλητική επί της μαραθώνιας διαδρομής. Τότε αρχές του 1896 το επερχόμενο γεγονός, οι ΟΑ και κυρίως ο μαραθώνιος είχε ξεσηκώσει τους νέους. Μέγα κίνητρο… Εν αρχή πατριωτικό: «το αγώνισμα είναι κατ’ εξοχή Ελληνικό και γι’ αυτό ο νικητής πρέπει να είναι Έλλην…». Είχε γόητρο: «σημασία έχει η συμμετοχή…». Αυτή η βασική Ολυμπιακή ιδέα διαδιδόταν ταχύτατα! Βέβαια στο… βάθος διακρινόταν η ελπίδα των πολλών: ευκαιρία για μια καλύτερη ζωή!!! Ο μαραθώνιος εντάχθηκε στον «κορμό» του αγωνιστικού προγράμματος των ΟΑ «Αθήνα 1896» όταν αυτός συζητήθηκε κατά την πρώτη συνεδρίαση της ΟΕ το Νοέμβριο του 1894 στο Ζάππειο.
Ας εστιάσουμε πόσο εύστοχα και χιουμοριστικά η εφημερίδα «Ακρόπολις», μια από τις «πηγές» της εποχής περιγράφει το δημιουργηθέν κλίμα: «Η είδησις περί του μαραθωνίου δρόμου έχει ενσπείρει εν είδος παραφροσύνης στους νέους και στα παιδιά των συνοικιών. Μετά το σχολείον αρχίζουν ένα ατελεύτητον τρέξιμον, απομένουν γυμνοί με την φανελίτσα των, φθείροντας τα υποδήματά των. Ιδίως αι περί την Ακρόπολιν συνοικίαι παρέχουν τέτοιο θέαμα…». Βέβαια ο Σπύρος, ο «νερουλάς» επίθετο με μπόλικη ενίοτε δόση υποτίμησης από κάποιους, ένα λυγερόκορμο αθλητικό παλληκάρι +20 ετών (γεν: 12 Ιαν 1873) μαζί με συγχωριανούς του ανταποκρίθηκε στην πρόκληση… Ήταν ικανός ελεύθερος δρομέας γαλουχημένος στα απέραντα χωράφια/δάση του Αμαρουσίου και δοκιμασμένος στις δρομικές «κόντρες» με τους…αιώνιους ανταγωνιστές, τους Χαλανδραίους. Σε αυτές τις «κόντρες» μετείχαν και νέοι από την Κηφισιά, τη Μαγκουφάνα, τις Κουκουβάουνες, κοκ. Αθλητικός χώρος προπόνησης, προετοιμασίας, αγώνων έγινε ακολουθώντας τα απλά πρότυπα της εποχής μια έκταση στη βορεινή άκρη του χωριού εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το μικρό κλειστό γυμναστήριο με το όνομα του θρύλου πλάι στις ράγες του ΗΣΑΠ. Ήταν η έδρα του ΓΣ Αμαρουσίου… Ο Σπύρος δεν φοβήθηκε! Τόλμησε… Αναζήτησε τις ευκαιρίες συμμετοχής! Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος την Παρασκευή 29η Μαρ 1896 αναδείχθηκε ο ταχύτερος των 17 δρομέων που ξεκίνησαν από το Μαραθώνα και στέφθηκε πανάξιος Ολυμπιονίκης!!! Ο πρώτος χρονικά… Πραγματοποίησε έτσι το ραντεβού του με το θρύλο και την ιστορία. Η προσωπικότητά του, η φήμη του εκτινάχθηκαν σε όλο τον κόσμο… Κινήθηκαν έως και τη σφαίρα του μύθου! Ε, λοιπόν, είναι λυπηρό να συντηρούνται σήμερα 125 ολόκληρα χρόνια μετά, έστω ολίγες, αμφισβητήσεις ή ενστάσεις περί αυτής της εθνικής επιτυχίας. Αυτές οι αμφισβητήσεις εντάθηκαν τον περασμένο Σεπτέμβριο όταν ο ηθοποιός Πάνος Βλάχος παρουσίασε την πρώτη σκηνοθετική δουλειά του, το ντοκιμαντέρ, «έρευνα» όπως ονομάστηκε, με τίτλο «Επτά λεπτά ψυχής». Προβάλλεται και… συζητείται σε αυτό ο γνωστός ισχυρισμός: ο Λούης αγωνίστηκε αντικανονικά, παρέκαμψε διαδρομή, διέτρεξε πολλά ολιγότερα μέτρα, δηλαδή «έκλεψε»…
Το ντοκυμαντέρ παρουσιάζει μια τεράστια ηχηρή έλλειψη: δεν ασχολείται, αγνοεί, παρακάμπτει τις πηγές της εποχής… Με άλλα λόγια αρνείται την απλή, ουσιώδη και επιβαλλόμενη έρευνα περί της τεκμηρίωσης!!! Τότε οι πηγές δηλαδή οι εφημερίδες και τα περιοδικά, έντυπα όλα, φιλοξένησαν ένα πλούτο ενημέρωσης, πληροφοριών και ρεπορτάζ ειδικά περί του μαραθωνίου δρόμου. Αναφέρω μόνο τέσσερις από τις καθημερινές εφημερίδες: «Ακρόπολις», «Άστυ», «Εμπρός» και «Σκριπ». Οι εκδότες τους είχαν σοβαρό λόγο να βγάλουν «άπλυτα στη φόρα» γιατί συνέβη αντίθεση, πολλά επεισόδια και εντάσεις με την Οργανωτική Επιτροπή γιατί αυτή προχώρησε σε περιορισμούς του Τύπου. Αυτοί (οι εκδότες) λειτούργησαν ως «ένωση» και απείλησαν με μποϊκοτάζ ενημέρωσης κατά τη διάρκεια των αγώνων και έτσι η ΟΕ υποχώρησε… Η κάθε εφημερίδα έστειλε τουλάχιστον ένα δημοσιογράφο εποχούμενο επί ολόκληρης της διαδρομής ώστε να εξασφαλιστεί η ακρίβεια και η ζωντάνια του ρεπορτάζ. Ειδικά αυτές οι τέσσερις αφιέρωσαν μία και δύο σελίδες λεπτομερούς περιγραφής όλων όσων συνέβησαν επί της κλασσικής διαδρομής των 40χλμ τότε… Την επομένη του αγώνα, 30η Μαρτίου, παρουσίασαν ένα πλούτο γεγονότων και πληροφοριών μαζί βέβαια με τις θριαμβολογίες… ΔΕΝ υπάρχει πουθενά-πουθενά ούτε ένας υπαινιγμός όποιας παράβασης!!! Υπαινιγμός ΔΕΝ θα βρεθεί και σε όλα, τα πολλά δημοσιεύματα που ακολούθησαν τις επόμενες ημέρες αλλά και σε βάθος χρόνου… Υστέρα από πολύχρονη μελέτη αυτών των πηγών κυρίως στο αναγνωστήριο της βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων (Καπνεργοστάσιο) καταδεικνύω με τη σειρά μου την κανονικότητα του θριάμβου του Σπύρου Λούη σε μια σύνοψη του Ολυμπιακού μαραθωνίου του 1896 επί 24 (!!!) σελίδων στο βιβλίο μου «Μαραθώνιος & Μαραθώνας: η πλήρης διατριβή επί της κλασσικής διαδρομής», εκδόσεις 2010 και 2020. Ο πατέρας μου, ηθοποιός του Εθνικού θεάτρου, με έμαθε ότι η υποκριτική τέχνη και επιστήμη παράγει έργο «πατώντας», ερευνώντας τις πηγές… Θεωρώ σίγουρο ότι ο κος Βλάχος πολλάκις έχει ανατρέξει σε πηγές ιστορικές, εποχών και υποκριτικής προκειμένου να βελτιώσει, να τελειοποιήσει το παίξιμό του σ’ ένα ρόλο, πχ έριξε μια ματιά στο πώς υποδύθηκαν στο μακρυνό παρελθόν τον Ξανθία ο Κώστας Χέλμης, ο Μιχάλης Καλογιάννης, κ.α. όταν αυτός ετοιμαζόταν για την Επίδαυρο (2014). Στο «Επτά λεπτά ψυχής» απαξιώνει τις πηγές, την τεκμηρίωση… Γιατί?
Ελάχιστες και ασήμαντες δείχνουν ΣΗΜΕΡΑ οι «ευκαιρίες» παράκαμψης της κλασσικής διαδρομής με αναπτυγμένο και διαμορφωμένο ένα τεράστιο οδικό δίκτυο από την εκκίνηση του Μαραθώνα έως και το Παναθηναϊκό στάδιο. Επί 31500μ, δηλαδή έως και την έξοδο από τον κόμβο του Σταυρού οι παράλληλες ευθείες διαφυγής στη Νέα Μάκρη, στη Ραφήνα – Πικέρμι, στην Παλλήνη και στο Γέρακα έχουν, δεν έχουν μεγαλύτερο μήκος τα 4χλμ. Είναι «τυφλές» ή αποκλίνουν και οδηγούν πολύ μακρυά από τη διαδρομή, πχ από τη Ραφήνα προς την Αρτέμιδα, από το Πικέρμι στα Σπάτα, κοκ. Δεν βολεύουν για παράκαμψη, δηλαδή διαφυγή και «κλοπή» ούτε οι παράλληλες οδοί εντός οικιστικού πυρήνα Αγίας Παρασκευής, Χολαργού, Αμπελοκήπων…
Όλες οι πληροφορίες από εκείνα τα χρόνια μιλούν ότι μια άμαξα, ένα κάρο με δυο άλογα χρειαζόταν τέσσερις ώρες για να διανύσει τη διαδρομή από την Αθήνα έως το Μαραθώνα ή ανάποδα. Γι’ αυτό λειτουργούσε το Χάνι του Σκορδά στο Πικέρμι, δλδ στο 20ο χλμ, το ήμισυ της απόστασης (σημ: 4 ώρες η άμαξα, 3 ώρες ένας καλός δρομέας), Οι ειδικοί με την αποκτημένη εμπειρία είχαν ορίσει ότι ύστερα από τόσα χιλιόμετρα πορείας τα ζώα είχαν ανάγκη ξεκούρασης και αναπλήρωσης χαμένης ενέργειας. Χάνι ή Σταθμός λειτουργούσε και επάνω ψηλά στην Πεντέλη, στις κατηφόρες του Διονύσου, ακριβώς 20χλμ από το Μαραθώνα, παράπλευρα από το σημερινό ασφάλτινο ορεινό δρόμο που ενώνει τη Νέα Μάκρη με τα βόρεια προάστεια. Η πορεία στο πέρασμα του χρόνου παρέμεινε ίδια!!! Όποιος δοκίμαζε διαφυγή από εκεί θα έφτανε κατόπιν… εορτής στο Στάδιο. Ο δρόμος, λοιπόν, ήταν ένας, η σημερινή Μαραθώνος, στενός και δύσκολος!!! Ευκαιρία διαφυγής: καμία… Όχι, ο Λούης δεν ανέβηκε σε κάρο. Δεν καβάλησε άλογο. Ενας ίππος έχει δυνατότητα συνεχούς καλπασμού το πολύ 5 χλμ! Ο Ολυμπιακός αγώνας του 1896 δεν συνέβη σε μια έρημη διαδρομή… Περισσότεροι από 150χιλ θεατές υπολογίζεται ότι βρέθηκαν σε όλα τα επίκαιρα σημεία της και εντός Σταδίου. Υπήρχε εντονότατο ενδιαφέρον, πώρωση με τη μοντέρνα ορολογία. Στριμωξίδι θεατών σημειώθηκε από το Πικέρμι… Μόλις δύο – τρία μέτρα ελεύθερο πλάτος υπήρχε για να διαβούν οι δρομείς και όλοι όσοι (πολλές δεκάδες…) επέβλεπαν, παρακολουθούσαν, υποστήριζαν… Εκεί δεν εμπόδισε κανένας ιερέας με άλογο τον Χαρίλαο Βασιλάκο. Η «Ακρόπολις» έγραφε: «Από του Πικερμίου ο δρόμος είχε πληρωθεί από χωρικούς…Ότι περιείχεν το λεκανοπέδιον είχε συγκεντρωθεί εις τα κράσπεδα της Μαραθώνος…». Χιλιάδες θεατές ελθόντες από τα Σπάτα και το Μαρκόπουλο είχαν ακροβολιστεί εις μήκος του τότε 22ου χλμ όπου σήμερα ευρίσκεται η διασταύρωση προς και από την Αττική οδό. Τεράστιο πλήθος ανέμενε εντός Παλλήνης έχοντας ετοιμάσει υποδοχή με άνθη, μουσικά όργανα, σημαίες και ανάψυξη (νερό). Το πλήθος πύκνωσε ένθεν και ένθεν από την είσοδο στη λεωφόρο Λαυρίου (σήμερα Μεσογείων), δλδ στις κατηφόρες προς το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Ήταν αδιαπέραστο στα κράσπεδα από το νοσοκομείο «Σωτηρία» και κάτω…
Οι εφημερίδες της εποχής, δλδ οι πηγές βεβαιώνουν ότι ο Λούης διέβη όλα τα επίκαιρα/κρίσιμα σημεία της διαδρομής. Αναφέρω τα έξι – Άγιος Διονύσιος (Νέα Μάκρη) εντός ομάδας Ελλήνων σε μειονέκτημα 9 λεπτών από τον Lermusiaux) – Πικέρμι (Χάνι του Σκορδά – σταθμός ανάψυξης/ξεκούρασης) 7ος σε μειονέκτημα 8 λεπτών – Χαρβάτι (Παλλήνη – σταθμός χρονομέτρησης) 5ος σε 1ω41:30 – Σταυρός (εκκλησάκι Αγίας Θέκλας) 4ος αποθεώνεται από 60 Αμαρουσιώτες, στο τότε 35ο χλμ σήμερα «Σωτηρία» 2ος ολίγα μέτρα πίσω από τον Flack και στο 37ο χλμ, Κηφισίας/Βασ. Σοφίας επικεφαλής, καθυστερεί να διαβεί ένεκα του πλήθους που παραληρεί. Η μνηστή του Ελένη προλαβαίνει να τον φιλήσει και να του δώσει φέτες πορτοκαλιού. Βρείτε που κρύβεται σε αυτό το διάβα του ευκαιρία διαφυγής και επανόδου… Όλοι οι χιλιάδες θεατές έκαναν τα στραβά μάτια?
Παρένθεση: έντεκα «εκδόσεις» του ΚΜΑ, αυτές από το 2002 έως και το 2012 εξελίχθηκαν έχοντας το μίνιμουμ των check points. Αρχικά τρεις και αργότερα τέσσερις τάπητες εσωτερικής χρονομέτρησης. Οι τέσσερις τοποθετήθηκαν στο 5ο, στο 10ο, στον «ημι» και στο 30ο χλμ. Δηλαδή από το Γέρακα και μετά επί 12195μ δεν υπήρχε check point! Οι έντεκα αγώνες ορθά θεωρήθηκαν «καλώς γενόμενοι». Ο κος Βλάχος μετείχε σε αυτόν του 2012. Κατέγραψε 3ω32:43 (687ος). Ρητορική ερώτησις: γιατί δεν κατέθεσε τη δυσαρέσκειά του περί της έλλειψης ηλεκτρονικού ελέγχου σε αυτό το τελικό κρίσιμο κομμάτι για την κανονικότητα ή αντικανονικότητα εαυτού και άλλων?
«Πως ένας μη αθλητής έτρεξε δύο φορές μέσα σε πέντε ημέρες μαραθώνιο και τη δεύτερη έφερε 20 λεπτά μικρότερο χρόνο». Αυτή η πρόταση ευρίσκεται στην εισαγωγή της ταινίας – ντοκυμαντέρ… Περί του «μη αθλητής» έγραψα παραπάνω. Ο Σπύρος Λούης είχε αθλητικό βιογραφικό! Ας εξετάσουμε εν συντομία τις δυνατότητες για επίδοση κατά 20 λεπτά ταχύτερη… Κατάφεραν κάτι τέτοιο σχεδόν όλοι οι πρωταγωνιστές των τριών μαραθωνίων δρόμων εντός Μαρτίου 1896 επί της κλασσικής διαδρομής. Ιδού ένα δείγμα:
Λούης προκρ: 3ω18:27 – ΟΑ: 2ω58:50 διαφορά 19:37
Βασιλάκος παν πρω: 3ω18 – ΟΑ: 3ω06:03 διαφορά 11:57
Δεληγιάννης παν πρω: 3ω33 – ΟΑ: 3ω12 διαφορά 21:00
Υπολογίζω ως χειρότερη επίδοση κατά τους ΟΑ για τον δρομέα του ΠΓΣ την παραπάνω με δοσμένα το πέρασμά του από την Παλλήνη (1ω45) και την τελική του Kellner (3ω06:35).
Σήμερα όλοι οι αρχάριοι δρομείς στο δεύτερο μαραθώνιό τους συντρίβουν την πρώτη επίδοσή τους! Τότε δεν υπήρχε καμία εμπειρία περί του αγωνίσματος, δλδ όλοι οι δρομείς είχαν τα χαρακτηριστικά του αρχάριου… Ως παράδειγμα ο Δεληγιάννης παραδέχεται ότι παρασύρθηκε κατά το πανελλήνιο πρωτάθλημα δηλώνοντας: «Εδέχθην την πρόκλησιν του Δουβανά… Έως το Πικέρμι έκαμε αγώνα ταχύτητος! Αυτός απεχώρησεν…Ο βίαιος αγών του με εξήντλησεν». Τερμάτισε σε 3ω33 και στους ΟΑ έτρεξε γύρω από τις 3ω12. Επίσης ήταν δυνατή και είναι η σωματική αποκατάσταση στο μικρότερο δυνατό χρόνο. Ισχυρά δοσμένα γίνονται 1ον η πλειοψηφία των μετεχόντων στον προκριματικό προφανώς αγωνίστηκε συγκρατημένα και 2ον στον Ολυμπιακό αγώνα οι Έλληνες δρομείς υπάκουσαν σε τακτική, σε σχέδιο βασισμένο στην αποκτηθείσα εμπειρία από τους δύο προηγηθέντες αγώνες και την προπονητική προσαρμογή τους (σελ 53 «Μαραθώνιος & Μαραθώνας»). Η ιδιαιτερότητα του αρχάριου αντανακλάται εν μέρει και σε κορυφαίους των 5 και 10 χλμ όταν δοκιμάζουν για δεύτερη ή τρίτη φορά σε μαραθώνιο, πχ Mo Farah, Αλεξία Παππά, κ.α.
Ο Δημήτρης Θεοδωρακάκος, ο πρωταθλητής του 2009 και 2011 επί της κλασσικής διαδρομής δηλώνει στην κάμερα: «Αν θα μπορούσα να ρίξω το ρεκόρ μου? Σε καμία περίπτωση….». Εννοείται ότι μιλά για την ατομική επίδοσή του ύστερα από ικανό αριθμό συμμετοχών σε μαραθωνίους με ανταγωνισμό! Συμπέρασμα: ήταν και είναι δυνατή η επιτυχία επιδόσεων με μεγάλη απόκλιση από την πρώτη και εντός ολίγων ημερών…
Δίδεται ο λόγος κατά την πλοκή του ντοκυμαντέρ και σε άλλους. Ο Paco Borao, πρόεδρος της AIMS και δ/ντής του Valencia maraton αποφαίνεται: «δεν υπήρχε κανένας έλεγχος…». Έδειξα παραπάνω ότι ο αγώνας της 29ης Μαρτίου 1896 συνέβη μπροστά σε χιλιάδες θεατές και ποτέ σε μια έρημη αφύλακτη, διαδρομή… Υπήρξε μέριμνα για όλα! Δύο στρατιωτικοί έφιπποι επέβλεπαν από ένα δρομέα… Ικανός αριθμός ιατρών και νοσηλευτών επάνδρωσε σταθμούς πρώτης ανάγκης. Ορίστηκαν επιβλέποντες και για τα αδέσποτα ζώα! Δημοσιογράφοι, Έλληνες και ξένοι, εκινούντο εμπρός – πίσω με ποδήλατα… Επετράπη η παράλληλη κίνηση συνοδών. Όλοι οι άνδρες της πρεσβείας της Μεγ. Βρετανίας βρέθηκαν με κάθε τρόπο στη διαδρομή κυρίως για να υποστηρίξουν τον Teddy Flack. Αυτός αγωνίστηκε με τα χρώματα της Αυστραλίας. Σε επιστολή του προς τον πατέρα του περιγράφει τη μαραθώνια υπερ – προσπάθειά του και τονίζει: «Οι θεατές επί της διαδρομής ήταν εκδηλωτικοί και γενναιόδωροι…». Σύσσωμη παρακολούθησε από κοντά τον πρότυπο αγώνα η αποστολή της ΒΑΑ, του club που οργανώνει τον Boston marathon με επικεφαλής τον δ/ντη George Graham. Υποστήριζαν τον δρομέα Arthur Blake…Πριν από την αναχώρησή τους παρέδωσαν συγχαρητήρια επιστολή στο βασιλιά Γεώργιο. Έγραφαν ανάμεσα στα άλλα: «..επιθυμούμε να εκφράσουμε την πλήρη ικανοποίησή μας για τη διαδικασία και τη διεύθυνση των αγώνων…». Υπέγραψαν όλοι, δλδ και ο Blake! Ήταν η πιο τρανή βεβαίωση ότι ο 1ος διεθνής μαραθώνιος στον κόσμο εξελίχθηκε κανονικά και άψογα! Απλά συμπληρώνω ότι ο Alphonse Grishel συνόδευε τον Γάλλο Albin Lermusiaux. Επί της διαδρομής κινήθηκε και ένας Γερμανός, ο Anton Godrich, επιχειρηματίας, κατασκευαστής ποδηλάτων. Μετέφερα στον κο Borao αυτή την πραγματικότητα…Η απάντησή του καταλήγει με αυτό: «Again, sorry if I made any kind of error, I promise again this is out of my mind. Receive my best regards and my best wishes of health for you,your family, and your team” .Paco Borao President.
Ανάξιες σχολίων κρίνονται οι on camera δηλώσεις των Σπύρου Καπράλου και Γιάννη Μαμούζελου. Αυτές του κου Βασιλάκου υπηρετούν προσωπικές φιλοδοξίες, πολύ μα πάρα πολύ καθυστερημένες χρονικά και κρύβουν σκοπιμότητες. Η σιωπή της οικογένειας Λούη καταδεικνύει σεμνότητα και γι’ αυτό κάνει…κρότο! Ξεκίνησα τη γνωριμία μου με το Αμαρούσιον και τους Μαρουσιώτες εντός δεκαετίας του ’60. Φοίτησα στο εκεί τότε ένα και μοναδικό Γυμνάσιο από το 1971. Γνώρισα απογόνους μεγάλων δρομέων ως συμμαθητές, πχ τη Μάγδα Πουλημένου και τον εγγονό Κόσκορου. Επέστρεψα στο όμορφο προάστειο το 1978 ως ρεπόρτερ της μεγάλης τότε ομάδας μπάσκετ του ΓΣΑ για λογαριασμό της εφημερίδας «Αθλητική Ηχώ». Αγωνίζονταν οι δυο Δημήτρηδες, Δαρίβας και Φωσσές, ο Στ. Κόντος, ο Σπανουδάκης, ο Μαραθιανάκης, κ.α. Στο πέρασμα του χρόνου γνώρισα τους εγγονούς Λούη και Αλεπού, τον Σπύρο και τον Ανδρέα. Υποστηρίζω με θέρμη ότι στις ψυχές όλων αυτών των Μαρουσιιωτών κατοικούσε και κατοικεί η αρχοντιά!!! Να απαντήσουν, λοιπον, σε τι?
Ως κατακλείδα προσθέτω αυτό: http://runningnews.gr/item.php?id=14223 ένα παλαιότερο γραπτό του Κώστα Σάμιου, απόλυτα σχετικό… Να πάψουν πια οι ενστάσεις για το θρίαμβο του Λούη!!
Ηρακλής Αθανασόπουλος
