Κυκλική πεζοπορική – ποδηλατική διαδρομή
(μέση διαδρομής: οικισμός Μηλίτσας, ~ 5Km)
Ένα ακόμη μοναδικό ιστορικό μονοπάτι στην πράσινη κοιλάδα του ποταμού Μηναγιώτικου με σημαντικούς περιβαλλοντικούς και πολιτισμικούς πόρους. Το μονοπάτι διαπερνά το μοναδικό αυτοφυές ιστορικό πευκοδάσος της Νότιας Μεσσηνίας καθώς και τον μοναδικό όρθιο υδρόμυλο “Μασούρα” της περιοχής με τον επιβλητικό υδατόπυργο (κρέμαση). Το μονοπάτι θα σηματοδοτηθεί και θα προταθεί στον οργανισμό “Ανάβαση” για ψηφιακή προβολή και ένταξη στους πεζοπορικούς χάρτες του (τα πρώτα 3 km αποτελούν τμήμα του μονοπατιού Μηναγιώτικου Natura 2000).
Το πευκοδάσος αυτό αποτελεί μια χαρακτηριστική περίπτωση δέντρων που διηγούνται ιστορίες από την Ελληνική Επανάσταση και πρόσφατα παρουσιάστηκε σε αφιέρωμα της εφημερίδας “ΤΑ ΝΕΑ” σχετικά με το επετειακό project που αφορά τα αιωνόβια δέντρα της Ελληνικής Επανάστασης. Τον Φεβρουάριο του 1825 ο Ιμπραήμ Πασάς είχε ήδη αποβιβαστεί στη Μεθώνη και οι Έλληνες οργάνωναν τις αμυντικές τους προσπάθειες, όταν οι Αιγύπτιοι επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά. Μια φάλαγγά τους χτύπησε την ελληνική φρουρά στην περιοχή του πευκοδάσους. Ήταν η πρώτη πολεμική σύγκρουση μεταξύ Ελλήνων και Τουρκοαιγυπτίων κατά το έτος 1825 (η οποία πρόσφατα καθιερώθηκε ως Δημόσια Εορτή Τοπικής Σημασίας από το Δήμο Πύλου Νέστορος), που μπορεί να μην απέβη νικηφόρα για τους Έλληνες, ήταν όμως η μάχη που έσβησε από το μυαλό του Ιμπραήμ τον μύθο ότι οι Έλληνες δεν θα είχαν το κουράγιο να αντισταθούν στον οργανωμένο στρατό του, ενώ ταυτόχρονα αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων. Ένα από τα αιωνόβια πεύκα του δάσους θα σημανθεί με ειδικό επετειακό λογότυπο στο πλαίσιο του προγράμματος “1821 – 2021: Δίκτυο αιωνόβιων δέντρων Ελληνικής Επανάστασης”.
Σε σχέση με την ιστορία του υδρόμυλου “Μασούρα” αξίζει να αναφέρουμε τα εξής: Ο Γιάννης Κορδός “Μασούρας” (1873-1941), κάτοικος τοι οικισμού Κάτω Αμπελοκήπων, θα αγοράσει το 1922 δύο ενεργούς υδρόμυλους που βρίσκονταν σε ενιαίο κτήμα σε απόσταση περίπου 3 χλμ. νότια από τον οικισμό των Κάτω Αμπελοκήπων. Οι υδρόμυλοι αυτοί είχαν κατασκευασθεί πιθανόν πριν το 1900 και ήταν ιδιοκτησίας ενός ιατρού καταγόμενου από τον οικισμό της Καλλιθέας και ο οποίος διατηρούσε ιατρείο στην Πύλο. Ο ιατρός είχε αναθέσει τη διαχείριση των υδρόμυλων αυτών σε έναν Ιταλό που ονομαζόταν Antonio (Αντώνης) και ο οποίος διέμενε στους μύλους. Όμως, ο Ιταλός θα πεθάνει ξαφνικά μεταξύ των ετών 1921 και 1922 και θα ταφεί στην εκκλησία (Παναγίτσα) του κοντινού εγκαταλειμμένου οικισμού “Ξάκαλι” (ο οικισμός εγκαταλείφθηκε μετά το μεγάλο σεισμό που έγινε στη Μεσσηνία το 1886). Στη συνέχεια, ο ιατρός θα πουλήσει τους μύλους στον Γιάννη Κορδό. Ακολούθως, η οικογένεια του Γιάννη Κορδού θα πουλήσει το σπίτι της που βρισκόταν στον οικισμό των Κάτω Αμπελοκήπων και θα εγκατασταθεί μόνιμα (1922) σε έναν από τους 2 υδρόμυλους (στον βορεινό που στέκει όρθιος μέχρι σήμερα), ενώ ο Γιάννης Κορδός θα δώσει στη συνέχεια τη διαχείριση των μύλων σε δύο από τους γιούς του (μύλος Μασουροβασίλη και μύλος Μασουρογιώργη).
Ωστόσο, την δεκαετία του 1950, οι υδρόμυλοι του ποταμού Μηναγιώτικου ( συνολικά 12) σταδιακά περιόρισαν την λειτουργία τους, καθώς άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους και στη συνέχεια να κυριαρχούν οι πρώτοι αλευρόμυλοι της περιοχής που λειτουργούσαν με πετρελαιοκινητήρες (ήδη οι πρώτοι είχαν δημιουργηθεί στους όμορους οικισμούς της Καλλιθέας και της Μηλίτσας). Παράλληλα, η γενικότερη εγκατάλειψη της υπαίθρου,, λόγω του κύματος μετανάστευσης, οδήγησε σε μια γενικότερη απαξίωση των υδρόμυλων και των υδάτινων πόρων της περιοχής. Έτσι, οι υδρόμυλοι, ο ένας μετά τον άλλον, άρχισαν να παύουν οριστικά την λειτουργία τους, ώσπου στις αρχές της δεκαετίας του 1960 σίγησαν και οι τελευταίες μυλόπετρες. Το κύμα μετανάστευσης ακολούθησε και η οικογένεια των εν λόγω μύλων “Μασούρα”, καθώς την δεκαετία του 1960 θα εγκατασταθεί μόνιμα στην Μελβούρνη. Έτσι, ο τελευταίος μυλωθρός του ιστορικού μύλου, Βασίλειος Κορδός “Μασουροβασίλης” (1900 – 1976), θα αφήσει την τελευταία του πνοή στην μακρινή ήπειρο, ενώ η σύζυγος του, Στυλιανή Μπλουγουρά (1895 – 2002) θα φύγει από τη ζωή πλήρης ημέρων προλαβαίνοντας να δει μια καταξιωμένη οικογένεια στην Αυστραλία.
Τέλος, το μονοπάτι διαφυλάσσει σημαντικές πτυχές της Εθνικής Αντίστασης της περιοχής. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από το βιβλίο του Φιλόλογου και Συγγραφέα Θεόδωρου Κ. Μπλουγουρά “Μνήμες από την Εθνική Αντίσταση 1941-44, Μηνάγια Πυλίας” (Εκδόσεις Παπαδήμα), σχετικά με τον ερειπωμένο πλέον υδρόμυλο (μύλος “Πανταζοβασίλη”) που βρίσκεται μέσα σε αυτό το ιστορικό πευκοδάσος, που μεταξύ άλλων αναφέρει:
“[….]. Ένα ραδιόφωνο εκεί στου “Πανταζοβασίλη” το μύλο. Με χίλια μύρια βάσανα οικονομημένο και φυλασσόμενο ως κόρη οφθαλμού και κρατημένο μυστικό από τα στελέχη της Οργάνωσης, πως κρατημένο! Με όρκο και σταυρό! Σύνδεση του με την μπαταρία και την ορισμένη ώρα το σήμα. Άκρα ησυχία γύρω – λίγοι άλλωστε οι ακροατές, δυο ή τρεις μονάχα, κι ο Γιώργος του «Πανταζοβασίλη» ο δάσκαλος, με μολύβι και χαρτί στα χέρια. Ρόκα τ’ αφτί για καταγραφή των μεταδιδόμενων καταλεπτώς, ήτοι με το νι και με το σίγμα! Το σήμα του Λονδίνου πρώτα. Σε μισή ώρα του Καΐρου. Και σε άλλη μία της Μόσχας. «Εδώ Λονδίνο!»… «Εδώ Κάιρο»… «Σας μιλάει η Μόσχα!».. Ρίγος συγκίνησης!… Λονδίνο, Κάιρο, Μόσχα αρχή αρχή με τον Εθνικό Ύμνο! Με τον ελληνικό Εθνικό ‘Ύμνο! Ρίγος συγκίνησης, όρθια η τρίχα, δάκρυα στα μάτια… Αλλά το χρέος, χρέος: Μηχανή το χέρι στο χαρτί… Σελίδες και σελίδες… Κατεβατά τα νέα για ενημέρωση του κόσμου της Επαρχίας από πρώτο χέρι και από υπεύθυνη πηγή. Τυπογραφείο πλάι. Γραφομηχανή, μεμβράνες, χαρτί, πολύγραφος.. Και ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ – «Ο ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ» – κάθε εβδομάδα στην κυκλοφορία. Και τι κυκλοφορία… Κρυφή κι ανάκρυφη! Και σφιχτοχερική – λίγο το χαρτί, πανάθεμά το, απελπιστικά λίγο, πονοκέφαλος για την Οργάνωση… Τρία έως δέκα ΔΕΛΤΙΑ – «Ο ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ»- σε κάθε χωρίο, ανάλογα τον πληθυσμό. Αποστολή με έμπιστο πρόσωπο σε έμπιστα πρόσωπα, στον «Υπεύθυνο» του κάθε χωριού, για προώθηση σε΄ όλα τα μέλη, στου «οργανωμένους» χέρι το χέρι και κόρφο τον κόρφο. Κρυφή κι ανάκρυφη η ανάγνωση. Στο κατώι… Στο μαγειριό… Στο χωράφι, κοιτώντας και τριγύρω κάθε τόσο καλού κακού…”.
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
