Του ΜΙΧΑΛΗ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ*
Τα ακραία μετεωρολογικά φαινόμενα κάνουν την εμφάνιση τους όλο και πιο συχνά και μας βρίσκουν συνήθως απροετοίμαστους. Τα τελευταία 10 χρόνια υπάρχει μια αύξηση της συχνότητας της εμφάνισης των ανεμοστρόβιλων και διερευνάται αν οφείλεται στην κλιματική αλλαγή που έχει επιδεινώσει τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αυτά συνήθως λειτουργούν και εξελίσσονται με τη λογική του εκκρεμούς, που σημαίνει ότι πηγαίνουμε από την μία ακραία κατάσταση στην άλλη με διαστήματα ήπιων και συνηθισμένων η προβλέψιμων φαινομένων.
Η κίνηση του εκκρεμούς μερικές φορές είναι γρήγορη αλλά τις περισσότερες φορές αργή. Ενεργοποιείται σε πολλά διαφορετικά πεδία και θέσεις που έχουν αυτές τις προϋποθέσεις. Κυρίως εμφανίζεται σε ζώνες πεδινές και παραθαλάσσιες όπου οι άνεμοι μπορούν να τρέξουν με μεγάλες ταχύτητες και να εκτονώσουν την δυναμική τους και την συσσωρεμένη ενέργεια που μεταφέρουν. Οι ζώνες εμφάνισης αλλά και τρωτότητας είναι γνωστές με όσους ασχολούνται διαχρονικά με αυτά τα φαινόμενα.
Μέχρι και σήμερα δεν έχουν διερευνηθεί σε όλη τους την έκταση σε περιοχές που είχαν κατά το παρελθόν πολύ μικρή συχνότητα εμφάνισης. Είναι πάντως μαθηματικά βέβαιο ότι στο παρελθόν, δηλαδή πριν μερικές χιλιάδες χρόνια περιοδικά είχαν εμφανισθεί έντονα στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη, αφού όχι μόνο από μετεωρολογικής άποψης αλλά κυρίως γεωμορφολογικής είχαμε σημαντικές διαφοροποιήσεις σε σχέση με σήμερα.
Η υπερβολική εξάτμιση, η μεταβολή ακόμα και των καλλιεργήσιμων εκτάσεων καθώς και η ερημοποίηση λειτουργούν ως ένα συντονισμένο σύστημα που διαφοροποιείται τοπικά, ώστε να έχουμε την εμφάνιση τοπικών φαινομένων που δεν είχαμε παλιότερα τουλάχιστον στην ίδια ένταση και συχνότητα.
Εντάσσεται προφανώς στις μεγάλες αλλαγές στην ατμοσφαιρική επιφάνεια του πλανήτη γη, που ποτέ δεν ήταν σταθερός και αμετάβλητος αλλά επηρεάζεται αποδεδειγμένα και από τις ανθρωπογενής παρεμβάσεις. Αλλαγή δηλαδή της σύστασης και της θερμοκρασίας των αερίων μαζών. Συγκεκριμένα οι μεγάλες πόλεις αλλά και η συγκέντρωση θερμότητας σε διάφορες ζώνες σε συνδυασμό με αλλαγή στο ποσοστό κάλυψης των αρδευόμενων η εκμεταλλεύσιμων εκτάσεων από κάθε άποψη δύναται να συνεισφέρουν στη εξάπλωση και την εντατικοποίηση των φαινομένων.
Οι μετακινήσεις των αερίων μαζών γενικότερα, εμφανίζονται ιδιαίτερα έντονα σε πολλές περιοχές της κυρίως της δυτικής Ελλάδας. Συνοδεύονται με έντονες βροχοπτώσεις και σχετίζονται κυρίως με την ασυνέχεια που παρατηρείται σε φυσικές δομές του επιφάνειας του εξωτερικού φλοιού της γης. Στην εκδήλωση των ακραίων φαινομένων, συμβάλλουν θετικά, η αυξομείωση της θερμοκρασίας, η γεωμετρία του τόπου, η παρουσία μορφολογικών ασυνεχειών, η μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας εδάφους – αέρα – νερού και άλλα.
Ο διάσημος φυσιοδίφης και παρουσιαστής Ντέιβιντ Ατένμπορο επισήμανε στους Βρετανούς βουλευτές ότι είναι ουσιαστικής σημασίας να τηρήσει η χώρα τους το στόχο της για την απεξάρτηση της οικονομίας της από τον άνθρακα, προειδοποιώντας ότι η αδυναμία να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να οδηγήσει σε μαζική κοινωνική αναταραχή.
Τα σενάρια για την εξέλιξη και την παρουσία αντίστοιχων φαινόμενων αντιμετωπίζονται με προσομοίωση ανάλογων συνθηκών σε διαφορετικές ζώνες του πλανήτη και μπορεί να δώσουν αξιόπιστα αποτελέσματα. Θα πρέπει να αναγνωριστούν και να προσαρτηθούν στις οδηγίες που δίνει η πολιτική προστασία. Ειδικότερα θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στα «γυρίσματα» του καιρού δηλαδή στις αιφνίδιες μεταβολές της θερμοκρασίες. Για αυτό συνήθως παρουσιάζονται το φθινόπωρο.
Στη Δυτική και τη Νότια Ελλάδα εμφανίζονται κυρίως από τον Σεπτέμβριο μέχρι την άνοιξη, ενώ στη Βόρεια Ελλάδα, από το τέλος της άνοιξης μέχρι το τέλος του καλοκαιριού. Στατιστικά αναφέρονται θύματα από ανεμοστρόβιλους στην Ελλάδα κατά το παρελθόν. Το μεγάλο όμως πλήγμα με επτά νεκρούς είναι πρωτοφανές και δεν έχει καταγραφεί στο παρελθόν. Δεν οφείλεται μόνο στην ένταση των φαινομένων αλλά στο γεγονός ότι μεγάλο μέρος του πληθυσμού χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο τις περιοχές αυτές. Άλλωστε ο χρόνος και τόπος εμφάνισης των φυσικών φαινομένων έχει πάντα το μεγαλύτερο αντίκτυπο στο μέγεθος της καταστροφής.
* Γεωλόγος – Γεωτεχνικός περιβάλλοντος. Μ.Sc. Αντιπρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ Πελοποννήσου & Δυτ. Ελλάδας.
