Δρ Παναγιώτης Ε. Τζαβάρας
Σήμερα την ελληνική κοινωνία απασχολούν κυρίως δυο σοβαρές κρίσεις: Η οικονομική και η υγειονομική. Η πρώτη κινείται σε ένα μεσομακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα και η δεύτερη σε μεσοβραχυπρόθεσμο. Για πολλά χρόνια, η αναποτελεσματική αντιμετώπιση της εθνικής οικονομίας οφειλόταν, μεταξύ άλλων, στη διαχειριστική ανεπάρκεια της δημόσιας διοίκησης και στην απουσία χάραξης και εφαρμογής προσαρμοσμένων, προϋπολογισμένων και αξιολογούμενων δημόσιων τομεακών πολιτικών. Η πολυνομία και ο ψηφιακός αναλφαβητισμός συνέβαλλαν καθοριστικά στην καθυστέρηση του Ελληνικού δημοσίου στην ψηφιοποίηση διαδικασιών και λειτουργιών σε όλο το φάσμα των δημόσιων υπηρεσιών. Η καθυστέρηση αυτή, ασφαλώς έχει επιφέρει αυξημένο διαχειριστικό κόστος, μειωμένη προφανώς ανταγωνιστικότητα και περαιτέρω αποκλεισμό των ελλήνων πολιτών και επιχειρήσεων από επενδυτικές ευκαιρίες.
Είναι προφανές ότι ο πιο κρίσιμος μοχλός ανάπτυξης για την οικονομία, την παραγωγικότητα και εντέλει την ανταγωνιστικότητα μιας χώρας, είναι η τεχνολογία και πιο καθοριστική, η χρήση των ΤΠΕ. Οι νέες τεχνολογίες συνεισφέρουν κάθε φορά στο αξιακό και πολιτισμικό πλαίσιο κάθε χώρας, έτσι ώστε να καθορίζουν αποφασιστικά το μελλον της. Με τη διείσδυση του Διαδικτύου και των Social Media σε πολλές πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας, συντελείται σε παγκόσμια κλίμακα, η μεγαλύτερη επανάσταση στην ιστορία της ανθρωπότητας, ίσως σπουδαιότερη ακόμη και από την βιομηχανική.
Μέχρι πρότινος, αυτές τις εξελίξεις η Ελλάδα τις παρακολουθούσε εκ του μακρόθεν και μετείχε με τρόπο αποσπασματικό και ανολοκλήρωτο. Την τελευταία δεκαετία έχουν γίνει κάποιες βελτιωτικές κινήσεις σε επίπεδο Ψηφιακού Μετασχηματισμού του δημοσίου, ωστόσο η συνολική δομή της οικονομίας παρέμεινε αμετάβλητη κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Κατά τους τελευταίους μήνες, είναι γεγονός ότι, η πανδημία συνέβαλλε καταλυτικά στο να επιταχυνθούν αρκετές διαδικασίες για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό του κράτους. Για να γίνουν όλα αυτά βέβαια, δεν χρειάστηκαν μεγάλες τεχνολογικές ανατροπές. Η υιοθέτηση των τεχνολογιών είναι αυτή που τροφοδοτεί την ψηφιακή εξέλιξη και όχι η ίδια η ανακάλυψή τους. Για την ακρίβεια η τεχνολογία υπήρχε εδώ και χρόνια, όπως και οι καλές πρακτικές. Η πολιτική βούληση ήταν αυτό που έλειπε κυρίως, ώστε να αξιοποιηθούν αυτές οι τεχνικές και να δρομολογηθούν διαδικασίες που ήταν εφικτές και εφαρμόσιμες εδώ και καιρό.
Απρόσμενα, η πανδημία έχει λειτουργήσει ως επιταχυντής του Ψηφιακού Μετασχηματισμού. Η διάχυση τεχνολογικών καινοτομιών στη δημόσια διοίκηση, στο επιχειρείν, στην εκπαίδευση και γενικότερα στην καθημερινότητά μας, συνθέτουν ένα νέο ψηφιακό οικοσύστημα. Οι ψηφιακές υποδομές και η εισαγωγή δικτύων που αναπτύσσονται με τη βοήθεια της τεχνολογίας των πληροφοριών, καλούνται να το υποστηρίξουν και να καλλιεργήσουν ένα νέο ψηφιακό περιβάλλον. Οι τεχνολογίες αιχμής όπως, τα δίκτυα 5G και το κυβερνητικό υπολογιστικό νέφος (G-Cloud) συντελούν στη μείωση του ψηφιακού χάσματος και στην μείωση του χρόνου που δαπανούν οι πολίτες για τις συναλλαγές τους με φορείς του δημοσίου. Εξίσου σημαντικοί παράγοντες είναι η ανάλυση μεγάλων δεδομένων (Big Data Analytics), η τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών (blockchain technology) και το διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things-IoT). Είναι μόνο μερικές από τις τεχνολογίες που βρίσκονται στο επίκεντρο της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.
Η δημιουργία ενός ελληνικού ψηφιακού οικοσυστήματος είναι βασική προϋπόθεση προκειμένου η χώρα μας να είναι μέτοχος της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης και να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες και τις προοπτικές που υπάρχουν μέσα από αυτήν. Άλλωστε ολοένα και περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν με την άποψη ότι: Το χάσμα μεταξύ των χωρών που θα έχουν λειτουργικό ψηφιακό οικοσύστημα θα είναι μεγαλύτερο από εκείνο μεταξύ αγροτικών και βιομηχανικών χωρών στο παρελθόν.
Είναι αλήθεια ότι μέχρι πριν λίγα χρόνια, τα εργαλεία των τεχνολογιών της πληροφορικής και των επικοινωνιών δεν ήταν πολύ φιλικά προς το χρήστη. Θα έπρεπε κάποιος να είναι αρκετά εξοικειωμένος με την τεχνολογία, να έχει σχετικά καλό τεχνολογικό εξοπλισμό και βέβαια, αδιάκοπη πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Όλα τα παραπάνω προβλήματα, με τις εφαρμογές του web 2.0 και ειδικά με την συμβολή των Social Media, μετριάστηκαν αν όχι εξαλείφτηκαν. Τα έξυπνα κινητά τηλέφωνα (smartphones) συνέβαλλαν καθοριστικά στη μείωση της τεχνοφοβίας και του ψηφιακού αναλφαβητισμού. Το Facebook, το Instagram, το Tweeter, το LinkedIn κ.ά. καταλαμβάνουν ολοένα και μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητάς μας. Το Viber, το Skype, το WhatsApp, έρχονται και αυτά με τη σειρά τους να εισάγουν νέους τρόπους επικοινωνίας. Η πολύωρη χρήση τους και η εν γένει ψηφιοποίηση της καθημερινότητας μας, αλλάζει ριζικά τον τρόπο που σκεπτόμαστε και αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα, την επικοινωνία, το κράτος και το επιχειρείν.
Σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει να προσθέσουμε ότι η αλλαγή νοοτροπίας όλων μας, αποτελεί προϋπόθεση. Είναι απαραίτητος ένας διαφορετικός τρόπος σκέψης και κουλτούρας για τις ηγεσίες και τους πολίτες, που χρειάζονται να στηρίξουν το νέο ψηφιακό οικοσύστημα. Τώρα, εν μέσω πανδημίας, μας δίδεται η δυνατότητα να κάνουμε την κρίση ευκαιρία. Το εργαλείο που θα κάμψει τις δυσκολίες και την τεχνοφοβία ήδη υπάρχει και έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας. Πλέον, είμαστε όλοι μέτοχοι του οικοσυστήματος των Social Media και αυτό θα πρέπει να το αξιοποιήσουμε προς όφελος τόσο των ατομικών μας αναγκών, όσο και προς όφελος του γενικού καλού. Η πανδημία μπορεί να έχει αποδιοργανώσει όλο τον πλανήτη, όμως υπάρχουν λόγοι για να είμαστε αισιόδοξοι. Η κρίση δεν πρέπει να πάει χαμένη.
