Από προχθεσινή επίσκεψή μας στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης της Αθήνας! Ήδη οι αντιδράσεις στην επέμβαση αυτή στον εμβληματικό αρχαιολογικό χώρο είναι πολλές και προέρχονται όχι από «ευαίσθητους ιδεαλιστές» που διατηρούν στο μυαλό τους μια «ρομαντική εικόνα της περιοχής» αλλά από ειδικούς επιστήμονες και συλλογικότητες της αρχαιολογικής κοινότητας. Οι διαστρώσεις από οπλισμένο σκυρόδεμα είναι έντονα επεμβατικές, αλλοιώνουν τη μορφή του μνημειακού συνόλου και προκαλούν άμεση και έμμεση βλάβη στα αρχαία κατάλοιπα. Η ποσότητα του τσιμέντου που επιστρώθηκε και η έκταση των επιφανειών που καλύφθηκαν δεν δικαιολογούνται από την ανάγκη ικανοποίησης της προσβασιμότητας. Ο βράχος και σχεδόν ολόκληρο το εκεί ευρισκόμενο τμήμα του Δρόμου, της Παναθηναϊκής οδού, που αποτελούν τόπους συλλογικής μνήμης και ταυτότητας καλύφθηκαν κάτω από παχύ στρώμα οπλισμένου σκυροδέματος. Η εκτεταμένη χρήση τσιμέντου στις αποκαταστάσεις μνημείων, ιδιαίτερα αγαπητή κατά τους δύο προηγούμενους αιώνες, αποτελεί πλέον πρακτική παρωχημένη και μη αποδεκτή από φορείς και οργανισμούς προστασίας των μνημείων. Ο οπλισμός δε του σκυροδέματος είναι κάθε άλλο παρά «ήπια» και «ελαφρά» επιλογή. Σήμερα μας είναι γνωστά υλικά αποκατάστασης που συνάδουν αισθητικά με τα αρχαία μνημεία και τον χαρακτήρα τους, ενώ η εφαρμογή τους γίνεται με φειδώ… στον βαθμό που απαιτεί το ίδιο το μνημείο και ο περιβάλλων αυτό χώρος, αναπόσπαστο τμήμα του οποίου είναι και αυτός.
Οι επεμβάσεις σε κάθε είδους προστατευόμενο μνημείο διέπονται από τις κοινά αποδεκτές κατευθυντήριες αρχές της Χάρτας της Βενετίας για την Αποκατάσταση και Συντήρηση Μνημείων και Μνημειακών Συνόλων (1964). Στο Άρθρο 13 ρητά ορίζεται ότι: «Οι προσθήκες δεν μπορεί να γίνουν ανεκτές παρά μόνο αν σέβονται όλα τα ενδιαφέροντα μέρη του κτιρίου, το παραδοσιακό του πλαίσιο, την ισορροπία της συνθέσεώς του και τις σχέσεις του με τον περιβάλλοντα χώρο.» Η εικόνα που παρουσιάζει ο χώρος του Ιερού Βράχου μετά την εκτεταμένη διάστρωση οπλισμένου σκυροδέματος αγνοεί και παραβιάζει την παραπάνω αρχή. Καθώς φαίνεται, δεν απομακρύνθηκαν ούτε τα υλικά των προηγούμενων επεμβάσεων του περασμένου αιώνα, γεγονός που μαρτυρεί αδικαιολόγητη βιασύνη και προχειρότητα στην εκτέλεση των εργασιών και την τήρηση των προβλεπόμενων διαδικασιών.
Μετά τις αντιδράσεις και τις επικρίσεις που εκφράστηκαν από πολλές πλευρές, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού προέβη στη βεβιασμένη έκδοση Δελτίου Τύπου, που διαπνέεται από ύφος και λεκτικό ανάρμοστο για τον επίσημο, κρατικό, κατ’ εξοχήν φορέα διαφύλαξης και προαγωγής του πολιτισμού στη χώρα. Με δεύτερο Δελτίο Τύπου υπεραμύνθηκε των επιλογών του κι επιχείρησε να αναστρέψει την απρεπή εικόνα που το ίδιο είχε διαμορφώσει, επικαλούμενο αυθεντίες και αποκαλύπτοντας ότι πλην των εξυπηρετούμενων ΑμΕΑ, η πρόσβαση των οποίων για κάθε νοήμονα άνθρωπο αποτελεί ελάχιστη προϋπόθεση στη σύγχρονη πολιτιστική διαχείριση αλλά και σε κάθε έκφανση της καθημερινότητας, θα πρέπει να εξυπηρετούνται και τα βαρέως τύπου μηχανήματα που κινούνται στον χώρο… Κι έτσι τα εργοταξιακά πλατώματα στον Ιερό Βράχο μετονομάστηκαν σε «πλατείες θέασης». Σε ένα μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ενταγμένο στον Κατάλογο της UNESCO. Στον εμβληματικότερο και πλέον αναγνωρίσιμο αρχαιολογικό χώρο της Ελλάδας.
Η πολιτιστική μας κληρονομιά δέχεται τα πλήγματα το ένα μετά το άλλο το τελευταίο διάστημα. Πολιτική ηγεσία και ΚΑΣ κωφεύουν απέναντι σε εκκλήσεις της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας αλλά και της κοινωνίας των πολιτών για διάσωση της Πρωτοβυζαντινής Θεσσαλονίκης στον σταθμό Βενιζέλου ή για αποτροπή εκχυδαϊσμού σημαντικότατων αρχαιολογικών χώρων σε Βοιωτία και Κρήτη με την εγκατάσταση υπερμεγεθών ανεμογεννητριών. Πρόσχημα πάντα οι σύγχρονες ανάγκες. Αποτέλεσμα πάντα ο διεθνής διασυρμός της Ελλάδας και η αντιπαραβολή της με τη γείτονα Τουρκία και τις κακές πρακτικές διαχείρισης μνημείων (βλ. Αγία Σοφία, Μονή Χώρας κλπ) που εκείνη επιλέγει. Στην Καλαμάτα ακούσαμε ότι τα μπαζωμένα αρχαία στην πλατεία Υπαπαντής θα προφυλαχθούν με πλακοστρώσεις. Στην αρχαία Κορώνη (Πεταλίδι) ένας δρόμος θα κόψει(;) κυριολεκτικά στη μέση την αρχαία ακρόπολη. Στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης των Αθηνών θεμέλια παρόδιων ιερών θα προφυλαχθούν με τσιμεντάρισμα. Όλα αυτά εγγράφονται στη συλλογική μνήμη και αποτελούν τεκμήρια ασημαντότητας της χάραξης πολιτιστικής πολιτικής της γενιάς μας.
Από κείμενο του Δημητρίου Πικιώνη, του έτους 1954, με τίτλο: «ΓΑΙΑΣ ΑΤΙΜΩΣΙΣ» ο επίλογος: «Μα οι ανάγκες; Θα μου πείτε. Εκείνοι που βάζουν το ερώτημα ξέρουν πολύ καλά ότι δεν είναι η αδήριτη χρεία, αυτή καθεαυτή, η αιτία της καταστροφής. Η αιτία έγκειται στον τρόπο που ανεχθήκαμε να θεραπευθεί αυτή η χρεία».
Μαρία Ασλανίδου
Γραμματέας Περιβαλλοντικής – Πολιτιστικής Ένωσης Μεσσηνίας
Αρχαιολόγος
